In Azië buigt men voor bomen met eerbied, waar we in Nederland vaak de zaag pakken

NIEUWS

BELEID & JURIDISCH

Jack Legierse, donderdag 21 augustus 2025

383 sec

Jack Legierse is Veteraanbomen-specialist, en hij heeft van bijzondere cultuurhistorische bomen ontdekken in Azië zijn levensmissie gemaakt. Hij onderneemt al ruim 30 jaar internationale onderzoeksreizen naar de meest uitzonderlijke oude veteraanbomen op onze aarde. De bezochte bomen vertegenwoordigen eeuwenoude cultuurhistorische tradities zijn vaak heilig of hebben een religieuze betekenis. Zijn conclusie: 'In Azië buigt men voor bomen met eerbied, waar we in Nederland vaak de zaag pakken.'

Ficus religiosa in Sri Lanka

Jack's diepe liefde voor de natuur - en in het bijzonder voor planten en bomen - ontstond al op jonge leeftijd in Dinteloord, West-Brabant, waar hij nog altijd woont. Zijn ouders speelden hierin een grote rol: zij stimuleerden zijn groene nieuwsgierigheid. 'Als kind had ik mijn eigen tuintje en een kas waar ik allerlei plantjes verzamelde en kweekte. We hadden thuis een volière, kippen, een vijver, een aquarium én een terrarium met hagedissen.' De natuur was nooit ver weg. Tijdens vakanties trok hij er met zijn ouders vaak op uit, naar bossen en rivieren waar hij kon spelen en ontdekken. 'Ik weet nog dat mijn vader zelf een houten plantenpers maakte waarmee ik planten kon drogen en een herbarium aanlegde. Al jong had ik een verzameling gedroogde bladeren en bloemen van allerlei bomen.'

Jack Legierse

Die vroege passie voor flora en fauna leidde vanzelfsprekend tot een opleiding tot hovenier en boomverzorger in zijn tienerjaren, gevolgd door een studie Tuin & Landschapsinrichting. Inmiddels heeft Jack vele jaren ervaring als manager en adviseur op het gebied van de Openbare Ruimte en Gezonde Groene Leefomgevingen, met een sterke focus op bomen binnen beleid, beheer en uitvoering. Zijn fascinatie voor bomen is altijd gebleven. Door de jaren heen volgde hij talloze boomtechnische opleidingen en vervulde hij bij diverse gemeenten en bedrijven leidinggevende functies in boombeheer en -beleid. Ook was hij lange tijd assessor op scholen voor "groene" opleidingen.

Waar natuur en cultuur elkaar raken

'Ik ben geraakt door een bijzondere samensmelting van passies die telkens samenkomen tijdens mijn bezoeken aan uitzonderlijke of "heilige" bomen. Mijn diepe liefde voor eeuwenoude, monumentale bomen, mijn avontuurlijke drang om de wereld te ontdekken én mijn antropologische interesse in andere culturen vormen samen de essentie van deze unieke ervaringen. Telkens opnieuw voelt het als een groot voorrecht om zulke vaak "spirituele" natuursymbolen te mogen bezoeken.'

Het begint met een periode van voorbereiding en verheuging, gevolgd door het zorgvuldig plannen van de reis naar specifieke boomlocaties. 'Aangekomen in het land van bestemming, informeer ik bij lokale bewoners naar bomen met een bijzondere betekenis voor hun gemeenschap. Vaak verandert de zoektocht naar de juiste plek in een avontuurlijke ontdekkingstocht. Onderweg stuit ik op onverwachte, fascinerende plekken, nooit wetend waar ik uiteindelijk uitkom. Eenmaal aangekomen probeer ik eerst in stilte te observeren: ik kijk en luister naar hoe mensen zich gedragen en hoe ze zich tot de boom verhouden. Met respect voor hun ruimte maak ik foto's en video's, zo discreet mogelijk. Gaandeweg ga ik in gesprek met verschillende lokale mensen of pelgrims, wat steevast leidt tot bijzondere ontmoetingen en ontroerende verhalen. De mensen zijn veelal erg gastvrij en geïnteresseerd, er worden me vaak dingen aangeboden als bloemen, armbandjes, sjaals, eten of drinken. De sfeer op deze plekken is moeilijk onder woorden te brengen. De devotie, het bidden, het mediteren en het klinken van mantra's, gezongen door monniken of inwoners, maken diepe indruk.

Ficus religiosa in Sri Lanka

Ik neem altijd ruim de tijd om te begrijpen wat bomen betekenen voor de lokale bevolking of religie. De eeuwenoude levende monumenten vormen ankerpunten waar stilte, meditatie en devotie samenvloeien. De omgeving ademt rust, heiligheid en verstilling, versterkt door rituelen en andere heilige monumenten. Het is levend groen erfgoed dat getuigt van een eeuwenoude menselijke verbondenheid met de natuur. Iedere keer opnieuw ben ik dankbaar voor het genoegen om deze "spirituele" ontmoetingsplekken te mogen ervaren. Je zit letterlijk op de wortels van tradities die vele generaties overstijgen, een nederigmakend besef.'

Grondhouding geworteld in eeuwenoude bomen

De vaak zeer oude veteraanbomen zijn ware levende monumenten en belichamen geschiedenissen en ecologische waarde. De levensloop van deze bomen weerspiegelt ook de diepgewortelde culturele grondhouding, opvattingen en collectieve overtuigingen over de relatie tussen eeuwenoude mens en natuurrelaties met in het bijzonder bomen. Hun rol als levende getuigen en erfgoed, hun verhalen, betekenis voor de lokale gemeenschap en hun buitengewone veerkracht is bijzonder fascinerend. Jack legt met zijn antropologische kennis en werkwijze, de verhalen zorgvuldig vast en documenteert deze voor nog uit te brengen veteraanbomenboeken en op te zetten database.

In Azië wijkt beton voor bomen. Hier wijken bomen voor beton.

Veteraanbomen in Azië zijn vaak bomen die cultureel, ecologisch en ook spiritueel geladen zijn. Jack ondernam onder andere onderzoeksreizen naar China, Tibet, Nepal, India, Thailand, Indonesië, Maleisië, Sri Lanka en Cambodja. Daar bezocht hij sacrale veteraanbomen zoals heilige Bodhibomen en Banyanbomen bij tempels en vele andere "levende relikwieën" die fungeren als culturele ankerpunten in dorpssamenlevingen of pelgrim ontmoetingsplaatsen.

Onze kijk in Nederland op natuur en dus ook op bomen is sterk cultureel bepaald. Bomen zijn in veel tradities méér dan alleen planten: ze zijn symbolen van leven, wijsheid, verbinding, verering van voorvaders en zelfs heiligheid. In Oosterse tradities zoals het boeddhisme en hindoeïsme worden bomen vaak als bezield en spiritueel krachtig gezien.

'De boom was er eerst, wij zijn te gast'

Banyan boom, Chhatarpur, India

In veel delen van Azië, vooral in landen als India, Nepal, Japan, Indonesië, worden gebouwen daadwerkelijk ontworpen rondom bestaande bomen, in plaats van andersom. Dit weerspiegelt een diepgewortelde eerbied voor natuur en een streven naar natuurinclusief bouwen. In veel Aziatische culturen qua filosofie geldt: 'De boom was er eerst, wij zijn te gast.' Deze benadering contrasteert sterk met de westerse praktijk, waar bomen vaak worden verwijderd om plaats te maken voor bouw. In Azië is het eerder: bouwen mét de boom, niet tegen haar. Gebouwen worden zó geplaatst dat ze de zichtlijnen naar oude bomen behouden. Soms zelfs met openingen in daken, trappen of muren om een boom te laten doorgroeien. 'In Azië wijkt beton voor bomen. Hier wijken bomen voor beton.'

Wereldwijde zoektocht naar betekenisvolle bomen

Wie kijkt op de Instagram van Jack (@WorldVeteranTrees) krijgt een kleine indruk van de door hem bezochte landen. Hij bezocht bomen in landen die nu in oorlog zijn en lastig te bezoeken zijn zoals Rusland en Israël. Bijzondere baobabbomen in Afrika zoals op slaveneiland Kunta Kintah in Gambia. Cultuurhistorische "heilige" bomen in de zogenaamde lage landen, maar ook andere Europese landen. De meest uitzonderlijke bezochte bomen zijn in zijn meest geliefde continent Azië, zoals heilige boeddhistische Bodhi-bomen in Sri Lanka en de heilige Bodhi-boom in Lumbini Nepal, de boom waaronder Boeddha verlichting bereikt zou hebben. Of de Indonesische Taru Menyan boom, een boom waaronder lijken van lokale bevolking worden gelegd in bamboemanden. Deze boom neutraliseert de geur van ontbindende lichamen en verspreidt een heilige, geurige aura volgens de lokale bevolking. Kortom vele bijzondere, macabere, heilige en betekenisvolle bomen voor de lokale gemeenschap en pelgrims zijn bezocht.

De boom als altaar: eeuwenoude grondhouding van respect

In Aziatische landen is er van oudsher een diepgewortelde houding van respect en eerbied voor bomen, gevormd door eeuwenoude culturele en spirituele tradities. 'Ik kan urenlang geboeid observeren hoe mensen zich gedragen bij een boom. In Sri Lanka zag ik bij de Jaya Sri Maha Bodhi-boom in Anuradhapura honderden pelgrims in kleine gekleurde plastic kruiken gevuld met water brengen, dat gaat hele dagen door.' Het schenken van water aan een heilige boom is een daad van verdienste (punya) en symboliseert leven, zuiverheid maar ook vergankelijkheid en het loslaten van gehechtheid. Tijdens vollemaan feesten (Poya-dagen) zie je honderden van deze kleurrijke kruiken in processies of netjes opgesteld rond de boom. De gelovigen brengen de wateroffers als teken van dankbaarheid en spirituele toewijding. Door water te geven aan de boom, voedt men niet alleen het fysieke leven en groei van de boom, maar ook het spirituele pad van de gever.

De Bodhiboom, Lumbini, Nepal. De plek waar Siddhartha Gautama (Boeddha) verlichting kreeg.

In Nederland kennen we dit soort complexe boomtechnische situaties niet; bij reguliere boomveiligheidscontroles komen vormen van boomverering dan ook nauwelijks voor. Wel ontstaan er soms spontaan symbolische plekken: bijvoorbeeld wanneer iemand door een ongeval, zoals een botsing tegen een boom, om het leven is gekomen. Nabestaanden leggen dan bloemen, kaarsen of persoonlijke herinneringen neer. In de Benelux vindt men van oudsher, vooral vanuit het katholieke geloof ook wel bomen, (veelal Lindebomen of Taxus) met religieuze items als Mariabeelden en voor het opsteken van een kaars.

Bescherming veteraanbomen als levende monumenten

In Nederland heeft Jack een missie: veteraanbomen erkennen als levende groene monumenten, ze duurzaam beschermen en hun levensloop documenteren. In een tijd waarin vergroening en klimaatadaptatie de norm worden, gaat de aandacht vooral naar nieuwe jonge aanplant. Maar wie waakt er over hun toekomst? En wie beschermt de huidige monumentale bomen van vandaag? De gemiddelde stadsboom leeft nauwelijks 30 jaar, vaak door menselijk ingrijpen. Stedenbouwkundigen, projectontwikkelaars enzovoort denken in mensentijd, niet in boomtijd. Jack confronteert ontwerpers soms gechargeerd met de vraag: 'Welke bomen kunnen hier 500 jaar oud worden?', een aanzet tot nadenken en een uitnodiging tot ecologisch bewustzijn en visie op lange termijn.

Waardegedreven boomzorg: behoud als fundament

Veteraanbomen zijn geen passieve relicten uit het verleden, maar actieve ecologische hoekstenen in gemeenschappen. Hun natuurlijke verouderingskenmerken, zoals holtevorming, bastschade, afstervende takken en dood hout, zijn geen gebreken maar levensbronnen. Deze bomen zijn cruciale schakels in ondergrondse schimmelnetwerken en hotspots van biodiversiteit. Holtes en spleten bieden veilige nestgelegenheid aan vleermuizen, vogels, marterachtigen en andere dieren. Sommige veteraanbomen herbergen zelfs dendrotelmen, natuurlijke waterreservoirs die extra leven aantrekken. Hun ecologische waarde is onlosmakelijk verbonden met hun fysieke verval, een paradox die pleit voor een fundamentele herwaardering van ouderdom en imperfectie in boombeheer

Van risicobeheer naar waardegerichte boomzorg

Jack pleit daarom voor een fundamentele verschuiving: van traditioneel risico gestuurd beheer (zoals VTA), richting boomzorg die vertrekt vanuit waardering en behoud. Niet het accent op gebreken en risico's, maar het versterken van ecologische functies en cultuurhistorische betekenis op de voorgrond brengen. De menselijke beheersdrang is groot, duurzaam boombeheer draait om terughoudendheid, eerbied voor dood hout en het beperken van ingrepen tot het noodzakelijke. Door te waken voor overmatige snoei, levensduur te verlengen en voortijdige kap te vermijden, ontstaat zorg die niet dicteert maar afstemt. De boom is niet enkel een beheer object, maar een levende partner binnen een dynamisch ecosysteem.

De Bunut Bolong-boom (Banyanboom), Manggisari, Indonesië

Bijzondere veteraanbomen verdienen erkenning en bescherming via juridisch verankerde erfgoedregisters. Jack benadrukt daarnaast het belang van habitatcontinuïteit in "boom"bestekken en pleit voor bredere certificering, bijvoorbeeld door meer vakmensen via Vetcert (Veteraanbomen beheer) te certificeren.

Van boombeheer naar boomzorg

De relatie tussen mens en boom verschilt per cultuur, religie en traditie. In oosterse visies geldt natuur als bezield; in het Westen overheerst vaak beheersdrang. Jack pleit voor een omslag: van controle naar zorg, van boom als object naar boom als medebewoner in een levend ecosysteem. In plaats van 'boombeheer' is de term 'boomzorg' wellicht passender—een bewuste, respectvolle verbinding gebaseerd op observeren, aanwezigheid en zorgzaamheid.

Regenererend vermogen: bomen als zelfherstellende systemen

De veerkracht van bomen wordt vaak onderschat. Ziekte, stormschade of stress zijn geen eindstation, maar aanzet tot herstel mits we ze de ruimte geven. In plaats van te beheersen, vraagt boomzorg om vertrouwen, ruimte en geduld. Soms is nietsdoen de meest wijze actie. Bomen kunnen zichzelf vernieuwen: ze vormen nieuwe stammen via adventief wortels, sluiten wonden af en ontwikkelen secundaire kronen na schade. Dit regeneratief vermogen maakt hen tot levende, adaptieve systemen met een indrukwekkend zelf herstellend vermogen.

Niets doen: de krachtigste keuze

Samengevat hoopt Jack op een evolutie van de Nederlandse benadering van functionele controle naar ecologisch partnerschap en de erkenning van cultuurhistorische waarden. In Aziatische tradities vormen bomen al vaak millennia lang een spirituele, relationele en intrinsiek waardevolle plek in het menselijk leven.

'Soms is niets doen, de krachtigste keuze'

REACTIES

Er zijn nog geen reacties.

tip de redactie