Gemeenteregisseur Kruiver: 'Trek de laarzen aan en bezoek de kwekerij!' |
|
|
|
|
 |
| 344 sec |
Gemeente Oirschot zet in op afstemming met de boomkwekerij in beleid rond variatie en klimaatadaptatie
De gemeente Oirschot heeft in februari een gevarieerd eikensortiment aangeplant. De variatie is onderdeel van het gemeentebeleid om monotone boomstructuren te doorbreken en tegelijkertijd te kijken naar soorten die meer biodiversiteit opleveren en een bijdrage leveren aan klimaatadaptatie. Thijs Kruiver, regisseur openbare ruimte bij de gemeente Oirschot: 'Het succes van de opgaves waar we voor staan, hangt voor een groot deel af van kennis en beschikbaarheid van soorten. Afstemming tussen overheden en kwekerijen is daarbij cruciaal.'
| Thijs Kruiver, regisseur openbare ruimte bij de gemeente Oirschot |
In de herfst van vorig jaar bracht de gemeente Oirschot een bezoek aan Van den Berk Boomkwekerijen en plaatste een order met bijzondere eiken. Het ging om Quercus cerris 'Summer Veil', de volledig groenblijvende Quercus rhysophylla 'Maya', de semi-groenblijvende Quercus hispanica 'Wageningen' en Quercus dentata 'Carl Ferris Miller', alle in aantallen van twee in de maat 25-30. In februari heeft Oirschot ze langs wegen in het buitengebied geplant ter vervanging van uitgevallen bomen, met name Quercus robur.
Geen monotone lanen meer
Beheerder groen, cultuurtechniek en schoon bij de gemeente Oirschot Mariëlle van Hoek vertelt: 'De ambitie van toekomstbestendigheid hebben we beleidsmatig vastgelegd in ons Integraal Maatschappelijk Beheerkader; bomen vallen daar ook onder. Met toekomstbestendige boomsoorten anticiperen we op een droger en warmer wordend klimaat, ziekten en plagen en het vormen van een gezondere, meer biodiverse leefomgeving. Dat betekent dat we inzetten op de afwisseling van soorten, waaronder bijzondere soorten die minder gevoelig zijn voor droogte en zonnebrand. Ook zetten we in op de minimale maat 20-25 en, indien beschikbaar, planten we in een grotere maat.'
Vanuit het beheer houdt Van Hoek zich bezig met de uitvoeringsplannen van dit beleid. 'We brengen de diversiteit in fases aan. We vervangen groen bij uitval of wanneer er renovaties plaatsvinden op het gebied van riolering en wegen. Bij aanplant van een nieuwe laan kiezen wij in elk geval niet meer voor monotone eiken-, beuken- of lindelanen. Als er een linde uitvalt in een lindelaan, vinden wij het niet erg om er een eik voor terug te planten; het is en blijft een laan.'
De gemeente Oirschot kiest bij het aanplanten van een nieuwe laan soms wel voor variatie binnen de soort, zoals het geval is met de uitgekozen eikensoorten, maar ook met een bijzondere en afwijkende CV zoals Tilia cordata 'Winter Orange' of met een CV die hoog scoort in het aantrekken van insecten, zoals de laatbloeiende drachtboom Tilia henryana.
 | | Mariëlle van Hoek, gemeente Oirschot |
|
|
 | | De lanenstructuur aan de Spoordonkseweg tussen Oirschot en Spoordonk |
|
|
|
|
'Als er een linde uitvalt in een lindelaan, vinden wij het niet erg om er een eik voor terug te planten'
| |
|
Sortimentslijsten
Regisseur openbare ruimte bij de gemeente Oirschot Thijs Kruiver werkt vanuit zijn eigen passie ruim twaalf jaar met bijzondere bomen. Sinds een paar jaar heeft hij dendroloog Jaap Smit betrokken bij het samenstellen van een sortimentslijst met toekomstbestendige soorten. Deze lijst blijft continu in ontwikkeling. Kruiver legt uit: 'Door voortschrijdende inzichten kunnen er soorten afvallen en bijkomen, want alleen door uit te proberen in de praktijk kun je leren. Een voorbeeld van een soort die nog op de lijst staat, maar er langzaam vanaf gaat, is de Japanse boomsering. Na een paar jaar merken wij dat deze soort het erg lastig heeft, met name met zonnebrand. Ook al betekent het uitval, het is belangrijk om te blijven uitproberen.' Kruiver moedigt desgevraagd het praktijkonderzoek aan naar Eucalyptus als alternatief voor Salix, door de gemeente Dordrecht in samenwerking met Noordplant Kwekerijen. 'Alleen uit praktijkonderzoek kunnen we leren.'
|
|
'Je moet verder kijken dan je neus lang is. Dus, beheerders: trek de laarzen aan en ga op onderzoek uit'
| |
|
 | | Quercus dentata 'Carl Ferris Miller' |
|
|
 | | Quercus rhysophylla 'Maya' |
|
|
Kwekerijbezoeken zijn essentieel
Zover als de naoorlogse Hilversumse groenbaas Johan Meyer wil Kruiver niet gaan. Meyer reisde heel Europa door om te zien waar bepaalde bomen in verschillende landen werden toegepast. Wel is Kruiver een fervent kwekerijbezoeker, overigens net zoals de groenbeheerders en parkdirecteuren van weleer waren, die eerder zakendeden van mens tot mens dan op basis van dichtgetimmerde contracten. Denk daarbij aan Frans Fontaine van Eindhoven, Henk Vink van Rotterdam, Dick Pols van 's-Hertogenbosch en Simon Doorenbos van Den Haag. De in 2014 overleden boomkweker Piet van der Bom, van de Koninklijke Boomkwekerijen Alphons van der Bom, had zijn eetkamer er vol mee hangen: foto's van 'rondjes kwekerij' met allerlei groenautoriteiten die na de rondleiding bij hem thuis uitgebreid bleven eten en drinken en waarbij zijn vrouw steevast kookte.
'Op de kwekerij zie je bij uitstek welke soorten er beschikbaar zijn en welke soorten het goed doen,' verklaart Kruiver. 'De afgelopen droge, hete zomers ben ik in augustus en september gaan kijken. De boomsoorten die er na extreme weersomstandigheden nog vitaal en mooi groen bij staan, zijn toekomstbestendige bomen. Je moet verder kijken dan je neus lang is. Dus, beheerders: trek de laarzen aan en ga op onderzoek uit.'
Rob Linkels, adviseur bij Van den Berk Boomkwekerijen, stimuleert overheden, projectontwikkelaars en architecten ook om op ontdekkingstocht te gaan. 'Boomkwekerijen hebben enorm veel kennis in huis. Doordat de gekweekte bomen een jarenlang groeiproces ondergaan op de kwekerij, kunnen wij zien welke soorten het goed doen en welke soorten minder. Zo kunnen we zien welke soorten door de stress van het verplanten slecht tegen zonnebrand kunnen. Vroeger stond een kleine hoeveelheid soorten, zoals Tilia en Magnolia, bekend als zonnebrandgevoelig. Tegenwoordig is die lijst langer, daarbij te denken aan alle soorten met een dunne bast, zoals Liriodendon, Acer, Carpinus en Fagus. Maar ook heb ik zonnebrand waargenomen op Salix.'
Toch durft Kruiver ook binnen die risicovolle soorten te experimenteren: 'Er bestaan verschillen in de prestaties van variëteiten en CV's; het is de moeite waard om erachter te komen welke wel toekomstbestendig zijn.' Linkels voegt toe: 'De toekomstbestendigheid van een boomsoort hangt ook af van of het een betakte boom is die zichzelf beschermt, of een hoogstamboom die preventief ingepakt moet worden om zonnebrand te voorkomen.'
Twee van de bijzondere eikensoorten die Oirschot ditmaal heeft aangeplant, Quercus cerris 'Summer Veil' en Quercus dentata 'Carl Ferris Miller', staan nog niet op de lijst met toekomstbestendige bomen. Linkels kan echter met zekerheid zeggen dat ze toekomstbestendig zijn. 'Alle eiken die Oirschot heeft uitgekozen, zijn fantastische soorten gebleken na de afgelopen droge, hete zomers.'
 | | Quercus hispanica 'Wageningen' |
|
|
Niet alleen inheemse soorten
Kruiver wil ook verder kijken dan alleen naar het toepassen van inheems materiaal. 'Want we zien het Nederlandse landschap veranderen: onder andere beuken, eiken en lindes vallen soms uit door het extremer geworden klimaat. We moeten die autochtone soorten dus niet lukraak terug gaan planten. Eerst is goed onderzoek nodig. Het kan bijvoorbeeld zijn dat Quercus robur-zaden van de zadenbank afkomstig uit Zuid-Frankrijk klimaatbestendig zijn, maar die moeten we dan eerst (laten) opplanten en vervolgens moeten we dan kijken hoe deze bomen zich houden in het veranderde Nederlandse klimaat.'
Beschikbaarheid
Twaalf jaar geleden was het voor Kruiver nog moeilijk om bijzonder sortiment te vinden. Dat is nu anders. 'Nog steeds is 75 procent van de bijzondere soorten nergens te vinden. Maar je ziet wel dat bij boomkwekerijen zoals Van den Berk het assortiment is uitgebreid. De bijzondere soorten zijn er, hetzij in kleinere aantallen en vaak in kleinere maatvoeringen, aanwezig.'
 | | Rob Linkels, Van den Berk Boomkwekerijen |
|
|
Vraag en aanbod: kip-eiverhaal
Volgens Linkels en Kruiver zijn bezoeken aan kwekerijen en projecten waar bijzondere soorten staan, niet alleen een kans om te leren, maar ook brengen ze vraag en aanbod dichter bij elkaar. 'Voorwaarde is wel dat er vanuit de opdrachtgever tijd wordt vrijgemaakt om goed uit te zoeken welke boom geschikt is voor de plantlocatie,' aldus Linkels. 'Tijdgebrek vormt in veel gevallen het hoofdprobleem.' Kruiver voegt kritisch toe: 'Iedereen die bewust voor kwaliteit gaat, máákt die tijd. Ook moeten gemeenten, provincies, projectontwikkelaars, adviesbureaus en architecten het vertrouwen krijgen om een keer iets anders te proberen. Het is een kip-eiverhaal: doordat opdrachtgevers, adviseurs en architecten te weinig op de kwekerij komen, lukt het kwekerijen nauwelijks om bijzondere soorten, zoals Quercus rhysophylla 'Maya', op de markt te brengen.'
|
|
'Het is beter als architecten überhaupt geen boomsoortnamen meer bezigen in hun ontwerpen'
| |
|
 | | Quercus cerris 'Summer Veil' |
|
|
Kennis is cruciaal
Kruiver gaat nog iets verder. Volgens hem is het door het algemeen dalende kennisniveau beter als architecten überhaupt geen boomsoortnamen meer bezigen in hun ontwerpen. 'Het is voldoende als zij met punten aangeven waar de bomen moeten komen te staan, van welke grootte zij moeten zijn, of zij een transparante kroon moeten hebben of juist niet, welke bloeitijd zij moeten hebben en of zij drachtbomen zijn. Laat het aan de boomspecialisten om er de juiste boomsoort bij te zoeken. Hoeveel Gleditsia is er wel niet aangeplant in het verleden, omdat de bomen volgens de architect een transparante kroon moesten hebben? Als de soortkeuze aan de boomspecialist is, is er meer kans op diversiteit.'
Van Hoek ziet al wel het een en ander veranderen: 'Projectontwikkelaars betrekken ons, als groenbeheerders, er steeds vaker op tijd bij wanneer er nieuwbouwwijken ontworpen worden. Daar springen wij gretig op in met ons Handboek Inrichting Openbare Ruimte, dat een speciaal geselecteerde sortimentslijst bevat.'
Samen investeren
Van den Berk Boomkwekerijen probeert de hoeveelheid bijzondere soorten van onderaf op te schalen; voorwaarde is uiteraard dat de soorten goed lopen. Bijkomende uitdaging is om aan goed opplantmateriaal en om aan nieuwe soorten te komen. 'Voor vermeerderingen sluit onze inkoopafdeling contracten af met speciaal geselecteerde toeleveranciers,' vertelt Linkels. 'Ook kweken wij zelf partijen op. Zo hebben we zojuist de unieke soort Aesculus arnoldiana opgezet voor de gemeente Oirschot. Dit is een geelbloeiende kastanje die vrij is van ziekte en plagen, zoals de kastanjemineermot.'
Kruiver houdt nog een slag om de arm. 'Het kan zijn dat na drie jaar blijkt dat deze soort minder toekomstbestendig is dan we hoopten. Maar uitgangspunt moet, denk ik, zijn om de kwekerijen te gunnen om bijzondere soorten of specifieke autochtone soorten te laten opkweken. Dit soort wisselwerkingen met boomkwekerijen is dé manier om samen te komen tot een ruimer toekomstbestendig assortiment dat goed aansluit op de lijst met toekomstbestendige bomen.'
Menselijk contact altijd beter dan een dichtgetimmerd contract
Bij Van den Berk Boomkwekerijen (die altijd open staan voor kennisdeling, getuige het 'Van den Berk over Bomen'-boek), staat de deur alvast wagenwijd open. Linkels: 'Wij zetten ons heel graag in om workshops en rondleidingen te verzorgen; iedereen is welkom. Niet alleen onze klanten, maar ook wijzelf worden daar wijzer van. We moeten elkaar versterken.'
Kruiver, die het stokje voor het actueel houden van de lijst met toekomstbestendige bomen aan Van Hoek heeft overgedragen, geeft aan dat de gemeente Oirschot van plan is om de kwekerijbezoeken voort te zetten. 'Echt contact, in plaats van dichtgetimmerde contracten, bevordert niet alleen de groenkwaliteit, maar ook en vooral de werkvreugde.'
|
|
| Er zijn nog geen reacties. |
Tip de redactie
|
