'De beuk kan veel beter tegen droogte dan je denkt'

ARTIKEL

Hanneke Tax, vrijdag 15 juli 2022

118 sec

Dat stelt Gentse onderzoeker Jeroen Schreel op de site van Eos-wetenschap

Beuken lijken niet de beste van de klas als het gaat om klimaatverandering. Ze staan bekend als droogtegevoelig en volgens de Vlaamse wetenschapper Jeroen Schreel heerst er in België (en omstreken) een negatief sentiment rondom de ondiep wortelende beuk.

Jong beukenblad, foto: Wikimedia Commons

Ondanks de ondiepe wortels die minder goed bij het diepere water kunnen, heeft de gewone beuk een geheim wapen achter de hand, aldus Schreel: 'hij kan niet enkel vocht opnemen met zijn wortels, maar ook via zijn bladeren'. Daarin is hij met name de eik de baas, die juist vanwege zijn diepe wortelstelsel een betere klimaatboom zou zijn. Volgens Schreel wordt algemeen aangenomen dat bomen in West-Europa het mechanisme om vocht op te nemen via bladeren, eigenlijk niet gebruiken. Uit onderzoek is gebleken dat dit juist wel veel gebeurt.

Eik versus beuk

In het Belgische Zoniënwoud werd de laatste jaren zuinig omgegaan met het aanplanten van beuk. Volgens de Brusselse beheerder is het 'verstandiger om een alternatief te vinden voor de beuk en dus soorten aan te planten die beter bestand zijn tegen de klimaatverandering. De wintereik, die al meer dan 300 jaar aanwezig is in het Zoniënwoud, is een ideale kandidaat.'
Uit onderzoek bleek echter dat die beuken het eigenlijk heel goed hebben gedaan, ze blijken zelfs vooruitgang te boeken in doorgroei van jonge beuken, ondanks de droge periodes. Schreel pleit er daarom voor om juist niet massaal over te stappen van beuk naar eik omwille van klimaatverandering.

Bladhaartjes

Hoe werkt dat vocht opnemende blad precies? Schreel licht toe: Het geheim van het beukenblad zit in zijn water absorberende haartjes. Die nemen water van het bladoppervlak op en gebruiken dit om het blad inwendig te bevochtigen. De haartjes op het beukenblad staan verspreid over het volledige bladoppervlak, maar komen veel frequenter voor rond de hoofdnerf. Dit is de ideale plaats om vocht op te nemen. Het water wordt verdeeld via de nerven en verder de boom in. Tijdens droogte verliezen sommige haartjes hun vocht en raken gevuld met lucht. Ze staan dan klaar om weer water op te nemen.' Bladeren kunnen zodoende effectief gebruik maken van lichte nevel of ochtenddauw, vochtbronnen waar wortels niet bij kunnen.
Dankzij het 'bladwater' kunnen jonge beuken langer overleven terwijl de bomen toch in droge grond staan. Onderzoek toonde volgens Schreel aan dat jonge beukenboompjes tot bijna drie maanden kunnen overleven op een dagelijkse één uur durende bevochtiging van de bladeren, zonder enig vocht toe te dienen aan de wortels.

'jonge beukenboompjes kunnen tot bijna drie maanden overleven zonder vocht toe te dienen aan de wortels'

Haarspecialisatie

Bladhaartjes kunnen verschillende functies hebben, dat verschilt per plantsoort. Soms bevatten ze vies smakende stoffen om planteneters af te schrikken, of ze creëren een stilstaand luchtlaagje rond het blad dat waterverlies beperkt. Dus niet elk behaard blad neemt veel vocht op. Beukenblad blijkt nu wel bovengemiddeld gespecialiseerd in vochtopname.

Niet solitair

Exemplaren die het best van het bladhaartjes-mechanisme profiteren, zijn beuken die midden in het bos(je) staan. Want beuken aan de rand of solitaire exemplaren krijgen minder vochtige lucht om zich heen dan degene die beschut staan. Wat volgens Schreel geen reden is om de bomen aan de rand dan maar te kappen: die zorgen voor beschutting van de andere (beuken)bomen. Haal je de buitenste bomen weg, dan is daarna de volgende rij aan de beurt om te lijden onder droogte.

Jeroen Schreel is bio-ingenieur en onderzoekt de implicaties van wateropname door bladeren tijdens droogte geassocieerd met klimaatverandering, aan de Universiteit Gent. Dit artikel is gebaseerd op zijn blog 'Droogte? De beuk erin!' op de website van Eos-wetenschap.

LEES OOK

'Door een groter aanbod van klimaatbomen zal de vraag stijgen'

18-07-2022 | ARTIKEL

355 sec

REACTIES

		Lieke Vullings Monday 18 July 2022

Dat is mooi en goed nieuws en zal maken dat ik de beuk met nog meer belangstelling zal blijven volgen. Mij is opgevallen dat de beuk tegenwoordig bijna jaarlijks bloeit, soms enkele takken, soms zoals 2022 een mastjaar. Laatste mastjaar dat ik daarvoor zag was in 2016.
Tegelijkertijd valt me op dat dat veel zaden nooit echt afrijpen.
In 2019 heb ik dit in een bos goed bekeken. Heel veel beukennootjes opgeraapt, ongeveer de helft was toen loos of niet helemaal ontwikkeld. In stedelijk gebied zagen we (we zijn de cursusbegeleiders van de bomencursus IVN Rijk van Nijmegen) toen ook vaak een beestje erin. In 2020 opnieuw veel gekeken in de bossen, de nootjes vielen vroeg en waren weer vaak loos. In 2021 was er her en der aan enkele takken bloei (Groesbeekse Bos en op de Sint Jansberg), Dat was een nat en koeler jaar. Ook in 2021 weinig nootjes (maar ook weinig bloei) en voorjaar 2022 heb ik de kiemlobben geteld van deze bomen. Maar 2. Ook eind 2022 ga ik weer kijken.

Tip de redactie