Richtingenstrijd tussen ecologie en klimaat barst los

NIEUWS

Hanneke Tax, donderdag 17 februari 2022

128 sec

Moeten we in de bossenstrategie kiezen voor Zuid-Europese of juist autochtone soorten?

Om CO2-uitstoot te compenseren besloot het vorige kabinet dat in Nederland in 2030 tien procent extra bos moet komen: de bossenstrategie. Maar worden in Nederland op dit moment de laatste stukjes inheems bos verpest met de verkeerde bomen, of zijn we juist goed bezig met klimaatadaptatie?

Oude boskern op de Sint-Jansberg (Noord-Limburg) met uitgegroeid hakhout van beuk en wintereik

De discussie werd op gang gebracht door een artikel op de nieuwssite nu.nl, waar ecoloog en cultuurhistoricus Bert Maes en hoogleraar plantecologie Joop Schaminée waarschuwen dat aanplant van de verkeerde bomen in het kader van de bossenstrategie de Nederlandse natuur ernstig bedreigt. Op dat artikel kwamen honderden reacties. Veel bijval, maar ook kritiek. De kritiek komt er vooral op neer dat inheemse en autochtone bomen minder aangepast zijn aan het toekomstige, warmere klimaat.

Laatste restjes wild bos worden verstikt

Eerder kwam Maes in dit vakblad uitgebreid aan het woord over zijn bomenvisie. Nadat hij meer dan dertig jaar geleden in opdracht van de Rijksoverheid de stand van inheemse bomen in Nederland in kaart begon te brengen, is hij er heel nadrukkelijk over: 'Er worden in het kader van de bossenstrategie bomen bijgeplant die niet in die regio's en bostypen thuishoren. Dat verstikt de laatste restjes wild bos, waar boomzaden van heel andere soorten naar binnen waaien.'

Ecologische tunnelvisie

Volgens bioloog en milieukundige Hans-Cees Speel van bomengids.nl overdrijven ecologen zoals Maes. Hij vindt dat deze ecologen vastzitten in een tunnelvisie en vergeten dat er klimaatverandering is. 'We moeten juist zaden uit zuidelijkere EU-landen halen om meer warmte aangepaste bomen te krijgen. Dus die uitheemse zaden zijn prima, mits uit zuidelijk Europa.'

'In de hoge genetische diversiteit van wilde populaties zit het vermogen om zich aan te passen aan klimaatverandering'

Genetische diversiteit

Een medestander van Maes is Joop Schaminée. Hij wijst erop dat het aanplanten van bijvoorbeeld Zuid-Europese soorten een ernstige onderschatting is van het aanpassingsvermogen van de eigen soorten. Juist in de hoge genetische diversiteit van de laatste wilde populaties zit ook het vermogen van de eigen bomen om zich aan te passen aan klimaatverandering, stelt hij. 'Als het doel is onze natuur te versterken, moeten we inzetten op die biodiversiteit.' Het planten van Zuid-Europese soorten als okkernoot en steeneik in de Nederlandse bossen om klaar te zijn voor de hetere en drogere zomers van de toekomst noemt hij 'een herhaling van fouten uit het verleden en een ramp voor de inheemse ecologie, die geen relaties heeft met die soorten.'
Ook worden vaak bomen aangeplant waarbij weinig exemplaren eindeloos zijn gekopieerd. De genetische diversiteit is daardoor veel lager dan in de wilde populaties, en dat maakt de soorten kwetsbaar voor plagen, zoals bijvoorbeeld te zien is bij de essentaksterfte.

'Inheemse soorten zijn slechter bestand tegen extremere hitte en droogte dan zuidelijke soorten'

Extreme hitte en droogte

Kritici geloven niet dat de focus op inheemse en autochtone bomen de Nederlandse bossen gaat beschermen. Zij vrezen dat die soorten juist slecht bestand zijn tegen extremere hitte en droogte, en het na verloop van tijd niet zullen redden.

LNV-Commissie voor inheemse bomen en struiken

Ondanks alles ziet Maes ook lichtpuntjes: 'Terreinbeheerders krijgen interesse in de wilde genenbronnen, en het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit heeft sinds kort een commissie voor inheemse bomen en struiken. Hopelijk leidt het groeiende draagvlak tot actieve bescherming van onze laatste bronpopulaties, en een directe herziening van de huidige aanplant.'

LEES OOK

Van een rijk bomenverleden naar een arme toekomst

19-05-2021 | ARTIKEL

704 sec

Ecologie tegenover klimaat?

Ecologie en klimaat zijn geen tegengestelde begrippen. Toch kunnen de belangen van klimaat en ecologie tegengesteld lijken. Dat kan gebeuren als enerzijds het belang van klimaat vooral wordt opgevat als - onder meer - minder CO2-uitstoot en aanpassing aan de gevolgen die klimaatverandering meebrengt, en anderzijds het belang van ecologie opvat als - onder meer - bescherming en stimulering van de inheemse biodiversiteit. Binnen beide kennisgebieden hebben mensen opvattingen die met elkaar op gespannen voet staan, waardoor er sprake lijkt van een richtingenstrijd. Een belangrijke vraag is of er inderdaad tegengestelde belangen zijn of niet.

REACTIES

		J.P. de Vries Thursday 17 February 2022

Kop is verkeerd: het is geen richtingenstrijd tussen klimaat en ecologie. Als je beide zaken serieus neemt, dan moet je kiezen voor inheems plantmateriaal. En vooral: kies de juiste (inheemse) boomsoort op de juiste groeiplaats. En luister eens naar deskundigen zoals Maes en Schaminée!

		Jitze Kopinga Saturday 19 February 2022

1. Jammer dat de begrippen autochtoon en inheems hier weer eens door elkaar worden gehaald.
2. In de aanleg van essenbossen maakt men geen gebruik van klonaal vermeerderd materiaal. Het zijn daarmee 'wilde' inheemse populaties met de daaraan verbonden genetische diversiteit.
3. Luister ook eens naar deskundigen van het Centrum Genetische Bronnen Nederland (CGN)
4. Klimaatvaste bomen hoeven niet per definitie uit zuidelijke streken te komen.

		jocelyn de kwant Thursday 24 August 2023

Wat raar dat de Twitterbare quote helemaal niet de strekking is van het verhaal. Het doet geen recht aan de onzekerheden die er nog zijn op dit gebied.

Tip de redactie