Thermisch, biologisch, natuurlijke vijanden - manieren om eikenprocessierups te bestrijden

ARTIKEL

Sjoerd Rispens, donderdag 12 maart 2020

251 sec

Een overzicht van de bestrijdingsmethoden die worden ingezet tegen de eikenprocessierups

Het bestrijden van de eikenprocessierups is van levensbelang als je de zomer enigszins jeukvrij wilt doorkomen. Wat doen de partijen die de rups bestrijden allemaal? Welke middelen zetten zij in, en werken die goed?

Rupsen opzuigen

Je kunt de eikenprocessierups op meerdere manieren bestrijden, bijvoorbeeld biologisch met natuurlijke vijanden. Eind vorig jaar maakte de NOS een rondgang langs 355 gemeenten, waarvan er 200 reageerden. Daarvan gaven 39 de voorkeur aan het opzuigen van rupsen (in 2018 waren dat er nog 65). Het merendeel van de gemeenten gaf aan de eikenprocessierups op een natuurlijke manier te willen bestrijden. Zij zetten vooral natuurlijke vijanden in en leggen de focus niet op wegzuigen en verbranden. Ook overwegen veel gemeenten (92 om precies te zijn) om het bomenbestand aan te passen, want minder eiken betekent minder rupsen.

Bermbeheer

De natuurlijke vijanden van de rups, zoals vogels en vleermuizen, hebben hem op het menu staan. Daarom heeft onder meer de gemeente Amsterdam geïnvesteerd in het ophangen van mezenkastjes. Ook pakken veel gemeenten het bermbeheer aan om op die manier insecten te trekken zoals de sluipwesp en de gaasvlieg, die zich voeden met de eitjes van de eikenprocessierups. Arnold van Vliet, deskundige van het Kenniscentrum Eikenprocessierups en de Universiteit van Wageningen, liet weten dat hij blij was met de ontwikkelingen. De pilots die gestart waren, waren volgens hem veelbelovend. Desondanks moeten we ons volgens deze kenner realiseren dat alleen de inzet van natuurlijke vijanden niet voldoende zal zijn om alle problemen te beheersen. Natuurlijke vijanden kunnen volgens hem niet alles oplossen, zeker niet in stedelijk gebied.

Biologische bestrijding

Ook biologische bestrijding komt veel voor in Nederland; vaak zetten gemeenten hierop in. Bij biologische bestrijding wordt een bacteriepreparaat op de bladeren gespoten. Als er vervolgens rupsen van die bladeren eten, krijgen ze het middel binnen, waardoor er bacteriën in de rups groeien en de rups uiteindelijk doodgaat. Een nadeel van deze methode is dat vlinders ook vaak doodgaan bij het gebruik van biologische middelen.

De meeste gemeenten willen de eikenprocessierups op een natuurlijke manier bestrijden

Nematoden

Een andere methode is het gebruik van parasitaire nematoden. Deze nematoden zoeken de rupsen op, dringen ze binnen en eten ze vervolgens ook van binnen op. Jonge nematoden gaan vervolgens op zoek naar nieuwe rupsen. Nematoden worden gespoten wanneer er nog geen blad aan de boom zit, maar de eitjes van de rups zitten aan het uiteinde van de takjes en het is moeilijker om die te raken. Het gebruik van nematoden luistert wel erg nauw; het is precisiewerk. Ook de weersomstandigheden moeten precies goed zijn wil je resultaat boeken met nematoden.

EPR-zuiger

'Ik denk dat de inzet van nematoden biologisch gezien de beste en vriendelijkste manier is'

Feromoonvallen

Een aantal gemeenten heeft ook proeven uitgevoerd met feromoonvallen. Er wordt dan een val geplaatst voor mannelijke vlinders. In de vallen zitten vrouwelijke sekslokstoffen. De mannelijke vlinders vliegen dan gretig die val in. Hierdoor kunnen vrouwelijke vlinders niet bevrucht worden, waardoor er ook geen eitjes uitkomen. Een groot probleem bij deze methode is dat die niet is toegestaan. Feromoonvallen mogen niet voor bestrijding worden ingezet, alleen voor monitoring.
Overigens kunnen er ook de nodige vraagtekens worden gezet bij de doeltreffendheid van feromonen. De gemeente Opheusden heeft een proef met feromonen gedaan die 16.000 euro kostte, maar het resultaat was teleurstellend.

Stofzuigers

Geert de Haan werkt namens het Bredase bedrijf Krinkels in de bestrijding van de eikenprocessierups. 'Bij Krinkels gebruiken we verschillende modellen EPR-stofzuigers bij de bestrijding', zegt De Haan. 'Welke modellen dat zijn, hangt van de situatie af, bijvoorbeeld van de vraag of de nesten hoog zitten of juist laag. Daarnaast gebruiken we een doosmodel; die stofzuiger is mobieler.'

Cowboys

De Haan ziet dat er in de praktijk ook veel verkeerde bestrijdingsmethoden worden gebruikt. 'De roep om aannemers is groot, maar niet elk bedrijf heeft voldoende capaciteit om aan alle aanvragen te voldoen', legt hij uit. 'En dan zie je de zogenoemde "cowboys" verschijnen, die de markt op gaan om snel geld te verdienen. Die werken ook voor veel minder geld. Mensen die ramen wassen, kunnen vast ook wel nesten verwijderen, is de gedachte. Deze partijen hebben vaak geen affiniteit met groen en bomen. Ze gebruiken verkeerde filters, waardoor de haren aan het uiteinde van de stofzuiger niet worden opgevangen en er juist weer uit gaan. Het risico is dat deze bedrijven zich niet houden aan regels en afspraken, omdat die nog niet goed zijn vastgesteld. De aangepaste leidraad is pas kort geleden uitgegeven.'

Het gebruik van de stofzuiger is het over algemeen effectief

Geert de Haan

Gebruik

De EPR-zuiger werkt in principe vrij simpel. 'Je neemt een hoogwerker mee', begint De Haan. 'Het grote model stofzuiger heeft een aggregaat nodig. Boven aan de stofzuiger zit een filter. De nesten die je opzuigt, komen aan de onderkant in een afgesloten zak. De stofzuiger heeft drie standen, van minder hard tot hard zuigen. In een zak gaat zo'n 10 kg aan nesten. Meestal moet je de zak na vijf keer zuigen vervangen. De doos kan 23 kg meenemen. Het gebruik van deze stofzuiger is over algemeen effectief; je haalt de nesten er wel mee weg. Maar je hebt nooit de garantie dat je alles weghaalt. Soms moet je vier of vijf keer naar dezelfde boom toe. Je ziet ze simpelweg niet altijd, zeker in het beginstadium als de rupsen veel aan de wandel zijn.'

Zomer

De stofzuiger wordt al langere tijd toegepast. Je moet wel een uitgebreide training volgen voor je ermee op pad mag. Medewerkers krijgen onder meer een uitgebreide instructiekaart waarop de hele procedure staat uitgelegd. 'Dat moet ook wel, want "God straft onmiddellijk" als je het niet goed doet of niet de juiste bescherming draagt. Dan krijg je enorme jeuk', zegt De Haan. 'Het is geen pretje om in de hitte te werken. Je hebt een pak aan en een helm op, waardoor je beperkt zicht hebt. Daarom doen wij er van alles aan om het werk aangenamer te maken voor onze werknemers, zoals de aanschaf van degelijke PBM's, minder werkuren, een tropenrooster en ploegendiensten. We geven ze ook koelvesten, zodat ze het minder warm hebben.'

Consequent

'Ik heb twintig jaar ervaring met dit werk, waarvan acht jaar bij Krinkels', vertelt De Haan. 'Toen ik er net mee begon, werd er veel thermische bestrijding toegepast. Dat is niet goed, weet ik nu. De brandharen vliegen de lucht in door de thermische behandeling en de brandharen die actief blijven, besmetten het omliggende gebied. Een giettank werkt ook niet goed. Ik wil iedereen vooral aanraden op zoek te gaan naar preventieve manieren van bestrijding. Wij zijn daar ook volop mee bezig. Welke manier van bestrijden nu het beste is? Ik denk dat de inzet van nematoden biologisch gezien tot nu toe de beste en vriendelijkste manier is. Andere biologische bestrijdingsmiddelen kunnen ook, maar die zijn vaak slecht voor vlinders. Er gelden - terecht - ook veel eisen voor het gebruik. Dat werkt wel wat beperkend. Verder steken wij ook in op natuurlijke vijanden; we gaan de komende maanden 65 koolmeeskasten ophangen. En we zetten in op het vergroten van de biodiversiteit met bloemenmengsels. Maar dat zijn oplossingen waarvan je pas over een jaar of 25 kunt zeggen of ze goed werken. Bovendien is dit soort natuurlijke bestrijding op zich niet genoeg om grootschalige overlast op korte termijn tegen te gaan.'

Radicale ideeën

De Haan vestigt zijn hoop op innovatie wat betreft bestrijding. 'Ik ben weleens op bijeenkomsten geweest waar iemand met heel radicale ideeën kwam aanzetten en vervolgens werd uitgelachen. Maar uiteindelijk bleek dat idee het interessantste dat ik gehoord had. Er zijn veel mogelijkheden; die moeten we zo goed mogelijk benutten.'

REACTIES

Er zijn nog geen reacties.

download artikel

Tip de redactie