Vrees voor verdwijnen van houtsingels: 'Wij voelen ons thuis tussen de bomen'

De inwoners zien steeds meer karakteristieke houtsingels verdwijnen en maken zich zorgen. Bestuurslid Sijtze Dijkstra: ‘Wij voelen ons hier thuis. Net zoals iemand zich op de vlakte thuis voelt, voelen wij ons thuis tussen de bomen. Het hoort bij de streek. Maar sinds de jaren tachtig is vijftig procent van de houtsingels verdwenen.’

Houtsingels werden vroeger vaak gebruikt om de grens van een perceel aan te geven of om het vee tegen te houden. Die functies hebben de bomenrijen niet meer, maar ze worden nog wel als waardevol beschouwd. Dijkstra: ‘Het is mooi groen, er staan dikke bomen. Je ziet er veel vogels, de hertjes lopen hier rond. Het is gewoon fantastisch.’

De gemeente Westerkwartier is het met de inwoners eens en heeft tot doel gesteld het aantal houtsingels te behouden en de kwaliteit te verbeteren. Maar de praktijk is anders. Ook de gemeente ziet dat illegaal gekapt wordt. Dat gebeurt niet op grote schaal, schat de gemeente in, maar het gebeurt wel. ‘Dat baart ons inderdaad zorgen’.

Probleem is dat boerenbedrijven tegenwoordig veel groter zijn dan vroeger, waardoor houtsingels tegenwoordig vooral in de weg staan. Ze zorgen voor schaduwwerking, waardoor de gewasopbrengst daalt. Boeren kunnen er met grote landbouwmachines ook niet altijd langs. Daarbij kost het onderhoud veel tijd.

Boer Jelle de Vries heeft een melkveebedrijf met honderdtachtig koeien en elf kilometer aan houtsingels op zijn land. ‘Je moet maaien, opsnoeien, om de zoveel tijd tussenkappen en een keer een eindkap doen. Dan heb je nog takken die over het land waaien en die je moet opruimen en je hebt er onkruid van. Het zijn niet alleen maar voordelen nee.’

De Vries is één van de boeren die is aangesloten bij de organisatie BoerenNatuur. Dat betekent dat hij voor het onderhoud van de houtsingels begeleiding en subsidie krijgt. Dat is geld vanuit de Rijksoverheid en Europa, maar het is lang niet voldoende. ‘Die dekt nauwelijks de kosten. Als je er arbeid op moet zetten, kost het goed geld bij.’ Voor boeren die omzet derven door bijvoorbeeld schaduwwerking kan de subsidie al helemaal niet uit.

Daar komt nog bij dat boeren met de subsidie ook controleurs over de vloer krijgen. Dat is niet altijd even prettig, vertelt veldcoördinator landschapsbeheer Hilko Bron van BoerenNatuur. ‘Die controleurs kijken ook even op zo’n bedrijf naar andere dingen en er is wel eens iets aan de hand. Dan gaat het helemaal niet meer over die houtsingel, maar wordt zo’n boer gepakt op een heel ander element. Daar zitten boeren niet op te wachten.’

Van de zevenhonderd overgebleven houtsingels in het zuidelijk Westerkwartier is eenderde in beheer van boeren die bij BoerenNatuur zijn aangesloten. Tweederde onttrekt zich dus aan het zicht. Dat betekent niet dat er voor die boeren geen regels zijn. Niemand mag zomaar houtsingels kappen, daar is een vergunning van de gemeente Westerkwartier voor nodig. Die krijgt een boer alleen als er een groot openbaar of economisch belang kan worden aangetoond en er geen alternatief is. Ook is compensatie van gekapte bomen verplicht.

Volgens Hilko Bron van BoerenNatuur zijn die regels niet bij iedereen bekend. ‘De gemeente zou die informatie toegankelijker beschikbaar moeten stellen. Wij doen zelf als BoerenNatuur ook veel aan kennisdeling.’

Melkveehouder Jelle de Vries ziet ook dat ‘er wel hier en daar boomsingels verdwijnen. Ik snap het ook wel wat, maar als je het anders indeelt, kan je de houtsingelstructuur wel bewaren.’ Dat heeft hij zelf ook gedaan. ‘Vroeger stonden hier en daar wel een paar bomen. Die zijn weggegaan, dus dacht ik: dan planten we een nieuwe singel aan. Een beetje compensatie. Dat past ook bij het gebied. En het perceel is nu goed te bewerken ook. Ik vind het zelf ook mooi.’

Om meer boeren zover te krijgen, zal het beleid van de gemeente echt anders moeten, denkt Plaatselijk Belang Opende. ‘Want er is nu wel beleid, maar je moet je afvragen of het beleid goed is, aangezien vijftig procent van de houtsingels verdwenen is. We snappen dat een agrariër moet kunnen boeren, maar je moet je afvragen of deze kleine perceeltjes daar geschikt voor zijn. Je moet misschien het gewas wel aanpassen, zodat het bij de streek hoort. Niet alles kan overal.’

LTO Noord pleit voor een extra subsidie die de nadelen van de houtsingels moet compenseren. Mark Groenveld, voorzitter van afdeling Westerkwartier: 'Dat zou het in elk geval dragelijker maken voor agrariërs, want die hebben behoorlijk overlast van de houtsingels.'

Met alle verschillende belangen die spelen is de oplossing niet simpel. ‘Het moet bij de gemeente en LTO Noord vandaan komen. Hoe behoud en versterk je wat we hebben en zorg je dat de boer op een goede manier, passend in het landschap, boeren kan. Wij kunnen het als Plaatselijk Belang Opende alleen maar aankaarten.’