Whatsapp Facebook X LinkedIn RSS feed

Boomsoorten voor klimaatadaptief bosbeheer

ARTIKEL
SORTIMENT
Facebook Twitter Linkedin Whatsapp
Gino van Maaren MSc, donderdag 30 januari 2025
127 sec


Informatie over veertien boomsoorten die een rol kunnen spelen bij klimaatadaptief bosbeheer

Steeds meer bosbeheerders en -eigenaren zijn bezig hun bossen veerkrachtig te maken tegen klimaatverandering. Een passende boomsoortenkeuze bestaande uit klimaatbestendige bomen is hierbij onmisbaar. In de online Gereedschapskist Klimaatslim Bos- en Natuurbeheer staat een reeks laagdrempelig beschreven factsheets met informatie over veertien boomsoorten die een rol kunnen spelen bij klimaatadaptief bosbeheer.

Van links naar rechts: tamme kastanje, gewone zilverspar en elsbes (foto's v.l.n.r.: Bas Lerink, Paul Copini en Mark Benders)
Van links naar rechts: tamme kastanje, gewone zilverspar en elsbes (foto's v.l.n.r.: Bas Lerink, Paul Copini en Mark Benders)

Klimaatverandering heeft grote gevolgen voor Nederland en voor de Nederlandse bossen. Het KNMI voorspelt dat de gemiddelde jaartemperatuur in 2050 met +0,9°C tot +1,6°C kan stijgen ten opzichte van de referentieperiode 1991-2020. In 2100 kan de gemiddelde jaartemperatuur zelfs +4,4°C hoger zijn dan in deze referentieperiode. De zomers worden heter en droger met meer langdurige droogte, hittegolven en neerslagtekorten, maar ook extreme buien. De winters worden juist zachter en natter met minder ijs- en vorstdagen.

Wat betekent dit voor het Nederlandse bos?

Door de hogere zomertemperaturen gaan bomen meer verdampen en hebben ze meer vocht nodig, terwijl er in de zomer juist minder neerslag gaat vallen. Hierdoor zullen bossen vaker te maken krijgen met steeds grotere neerslagtekorten. Daarnaast neemt ook de kans op (langdurige) droogte toe, waardoor neerslagtekorten verder zullen toenemen. Vooral droogtegevoelige boomsoorten zullen het naar verwachting moeilijk krijgen, met een lagere groei, verminderde gezondheid (vitaliteit) en hogere boomsterfte tot gevolg.


Dankzij de zachtere winters en de voorspelde afname van het aantal ijs- en vorstdagen kan het groeiseizoen eerder beginnen én langer doorlopen. Zolang andere factoren (zoals waterbeschikbaarheid) niet beperkend zijn, kan dit langere groeiseizoen zorgen voor meer groei. Het eerder uitlopen van bomen brengt echter ook een verhoogd risico op schade door late voorjaarsvorst met zich mee. Dankzij de warmere winters neemt naar verwachting ook de wintersterfte onder plaaginsecten af. In combinatie met het langere groeiseizoen betekent dit dat de impact van plaaginsecten verder zal toenemen in de toekomst. Bovendien zullen nieuwe plaaginsecten en ziektes, die nu nog beperkt worden door de koude winters, hun weg vinden naar Nederland.

Met het warmer wordende klimaat zullen ook extreme weersomstandigheden en natuurlijke verstoringen, zoals bosbranden, vaker plaatsvinden. Het aantal extreme buien in de zomer neemt toe en valwinden en windstoten bij buien worden mogelijk sterker. Dit kan zorgen voor meer windworp en schade aan bomen. Ook neemt het risico op bosbranden toe vanwege de hogere temperaturen en verdamping en de afname van de hoeveelheid neerslag in de zomer. De neerslagtekorten leiden bovendien tot droogtestress, wat bomen gevoeliger maakt voor aantasting door (nieuwe) plaaginsecten en ziektes.

'Boomsoortenmenging en structuurvariatie vormen belangrijke maatregelen voor klimaatbestendiger bos, evenals het inbrengen van klimaatbestendige boomsoorten'

Factsheets van klimaatbestendige boomsoorten

Sommige boomsoorten, vooral droogtegevoelige soorten, zullen door klimaatverandering dus onder druk komen te staan en mogelijk zelfs verdwijnen uit Nederland. Veel bosbeheerders en -eigenaren zijn daarom bezig hun bossen voor te bereiden op het toekomstige klimaat. Boomsoortenmenging en structuurvariatie vormen belangrijke maatregelen voor klimaatbestendiger bos, evenals het inbrengen van klimaatbestendige boomsoorten.


Om bosbeheerders informatie te verschaffen, hebben Stichting Probos, Staatsbosbeheer en het Centrum voor Genetische Bronnen Nederland (CGN) aan de hand van literatuurstudies factsheets opgesteld over veertien potentiële boomsoorten voor klimaatadaptief bosbeheer. Deze laagdrempelig beschreven informatiebladen bevatten onder meer informatie over relevante eigenschappen en groeiplaatseisen. Tabel 1 vormt een versimpelde samenvatting van hoe de boomsoorten scoren op droogte- en schaduwtolerantie, de potentiële bijdrages aan CO2-vastlegging en biodiversiteit en het risico op invasiviteit. Een uitgebreidere toelichting staat in de factsheets die gratis te downloaden zijn op https://gereedschapskist.vbne.nl/factsheets.

Boomsoort Droogte-tolerantie Schaduw-tolerantie Bijdrage aan CO2-vastlegging Bijdrage aan biodiversiteit Risico op invasiviteit
Atlasceder Gemiddeld tot laag Gemiddeld tot laag Hoog Laag Laag
Boomhazelaar Gemiddeld Gemiddeld tot laag Onbekend Gemiddeld Laag
Elsbes Hoog Gemiddeld tot hoog Laag Zeer hoog Laag
Gewone walnoot Gemiddeld Laag Hoog Laag Laag
Gewone zilverspar Laag Zeer hoog Zeer hoog Gemiddeld Gemiddeld
Kustmammoetboom Laag Zeer hoog Zeer hoog Onbekend Gemiddeld
Libanonceder Gemiddeld Laag Hoog Laag Laag
Oosterse plataan Hoog Gemiddeld Zeer hoog Laag Onbekend
Ratelpopulier Gemiddeld Laag tot gemiddeld Zeer hoog Zeer hoog Gemiddeld
Tamme kastanje Hoog Gemiddeld tot hoog Gemiddeld Gemiddeld Gemiddeld
Taxus Hoog Zeer hoog Gemiddeld Gemiddeld Laag
Veldesdoorn Gemiddeld Gemiddeld tot hoog Laag Hoog Laag
Zeeden Zeer hoog Laag tot gemiddeld Hoog Onbekend Gemiddeld tot hoog
Zwarte walnoot Gemiddeld Laag Hoog Onbekend Laag


Gino van Maaren

Over de auteur

Gino van Maaren is werkzaam bij Stichting Probos, een organisatie die zich richt op bosbeheer en bosbeleid in Nederland. Binnen Probos is hij betrokken bij diverse projecten die gericht zijn op toekomstbestendig bosbeheer en gegevensvoorziening. Dit artikel is eerder verschenen in De Landeigenaar (juli 2024).

Stichting Probos
Staatsbosbeheer
LOGIN   met je e-mailadres om te reageren.

REACTIES
Er zijn nog geen reacties.

download artikel

Tip de redactie

Meld je aan voor onze digitale nieuwsbrief.
GREEN OUTLET
Iedereen kan gratis kleine advertenties plaatsen via zijn eigen account.
AGENDA
Boomfeestdag plantseizoen 2024-2025
woensdag 20 november 2024
t/m woensdag 19 maart 2025
Begin maart ETT examen bij IPC Groene Ruimte
maandag 3 maart 2025
t/m vrijdag 7 maart 2025

ONDERDELEN
Archief
Dossiers
Green Industry Profile
OVER ONS
Over ons
Duurzaamheid & NWST
Contact
Het team
ADVERTEREN EN ABONNEREN
Fysiek abonnement
Digitaal abonnement
Abonneren nieuwsbrief
Adverteren
Verschijningsdata
MEER
Redactionele spelregels
Algemene voorwaarden
Disclaimer
Privacy
Cookies
ONDERDELEN
OVER ONS
ADVERTEREN EN ABONNEREN
MEER