Groene inhaalslag: met data versterkte beleidsimpuls voor bomen

ARTIKEL

Hanneke Tax, maandag 5 juni 2023

408 sec

Ommetje door Venlo met groene wethouder Marij Pollux

Venlo oogt bij binnenkomst niet direct als een versteende stad. Toch werd groen er tot kort geleden 'wegbezuinigd'. Met als gevolg her en der verpieterde bomen op groeiplaatsen die de naam niet verdienen. Sinds dit jaar waait er een groenere wind door de Limburgse stad. Onder leiding van wethouder Marij Pollux wordt voortvarend een gedegen boombeleid opgezet.

Van links naar rechts: Paul Melis, Marij Pollux, John van den Berg en Siem Vaes

Tijdens een zonnige fietstocht langs een aantal typerende boomplekken vertelt de wethouder er graag over. Ook boomspecialist John van den Berg en groene projectleider Siem Vaes stappen op de fiets. 'Want voor vakkennis over bomen moet je bij hen zijn', aldus Pollux. Als we wegfietsen bij het stadskantoor, valt meteen de groene gevel op. Dat lijkt een goed voorteken.
'Het werd hoog tijd om te investeren in ons bomenbestand', vertelt de wethouder, 'want er is jarenlang veel te weinig aandacht aan besteed. Gelukkig is het inzicht gegroeid dat we een opgave hebben op het gebied van klimaatadaptatie en biodiversiteit. Meer en gezonder groen draagt ook bij aan een leefbare stad waar het prettig wonen is. Sinds dit jaar beschikken we over een serieus budget, zodat we niet alleen plannen kunnen maken, maar die ook kunnen realiseren.'

Data aan de basis

Van den Berg vertelt dat het bomen- en groenbeleid in Venlo opnieuw wordt opgetuigd. 'In plaats van op de winkel te passen, brengen we het bomenbestand nu goed in kaart en ontwikkelen we een bomenbeleid dat er eigenlijk niet was. Het groene team is uitgebreid en we hebben nu een groep mensen die vooruit willen. Omdat we het niet alleen minder slecht willen doen, maar echt goed, pakken we het grondig aan. Daarom zetten we onder meer in op data; het is een inhaalslag om die te verzamelen. Bomengegevens worden opgehaald en ingevoerd en medewerkers worden getraind om het systeem te gebruiken. Het gaat natuurlijk niet alleen om de data, maar vooral om die te kunnen toepassen en erop te sturen en bij te sturen. We streven naar een toekomst- en klimaatbestendig bomenbestand met veel aandacht voor groeiomstandigheden, zodat bomen ook bij ons oud kunnen worden.'

Kansen bij integrale projecten

Dat beleid wordt niet alleen in theorie opgepakt, vertelt technisch specialist Siem Vaes. Het beleid in wording wordt al lerend in de praktijk toegepast, bijvoorbeeld bij integrale projecten. Hij coördineert zulke projecten, waarbij het de bedoeling is om infrastructuur, groen en bomen niet als concurrerend te zien. 'In een project kun je elkaar juist kansen bieden. Als ergens aan de weg of het riool wordt gewerkt, kunnen wij aanhaken en zien wat we op het gebied van groen kunnen meenemen. Natuurlijk is het gunstig dat we nu over middelen kunnen beschikken, zodat daar niet op gewacht hoeft te worden. Nieuw voor Venlo is dat het groen niet meer als sluitpost wordt behandeld nadat al het andere klaar is.'

De takkenril als onderdeel van een meer biodiverse aanplant

Van eenzijdig naar divers

De eerste stop is bij de entree van het Venlose ziekenhuis VieCuri. Een drukke plek, waar dagelijks veel mensen passeren en waar gezondheid een logisch thema is. In grote plantvlakken is nieuwe aanplant te zien. Vaes: 'Deze vlakken stonden vol met een eenzijdig, grotendeels afgestorven plantsoen, aangevuld met een rechte rij sierkersen, waarvan sommige in slechte conditie. Er was dan ook niet veel gedaan aan de groeiomstandigheden. Uit grondonderzoek bleek dat er veel puin in de grond zat; het was dus niet vreemd dat de bomen het daar niet goed deden. Op basis van proefgaten hebben we de grond met daarin puin waar nodig vervangen door goede teelaarde. Om niet onnodig grond te verplaatsen, hebben we de goede grond gewoon hier gelaten en nieuwe grond van dichtbij gehaald.'

'We willen niet alleen bomen aanplanten; we willen ook dat ze op de lange termijn goed blijven groeien'

Alles ziet er pas aangelegd uit, maar er is de nodige variatie in de onderbeplanting en ook de bomen staan niet keurig op een rij. We ontmoeten hier de Venlose boomverzorger Paul Melis, die als groenaannemer zorgt voor aanplant en onderhoud van de bomen. Van den Berg: 'We willen niet alleen mooie bomen aanplanten; we willen ook dat die op de lange termijn goed blijven groeien. Daarom vragen we een hergroeigarantie, en dat kan natuurlijk niet als je het aanplanten eenmalig laat uitvoeren. Daarom streven we naar langdurige werkrelaties met lokale groenaannemers zoals Paul. Dat is ook goed voor de betrokkenheid.'

Samen naar de kwekerij

Melis: 'Voor mij betekent dat natuurlijk ook dat er bomen van goede kwaliteit aangeplant moeten worden. Daarom zijn Siem en John naar de boomkwekerij gegaan om het plantgoed uit te zoeken. Hoewel de gemeente het laatste woord heeft, kon ik er gelukkig toch mijn stempel op drukken. Voor meer biodiversiteit en gezond groen op de lange termijn vind ik het belangrijk om hier verschillende soorten aan te planten, die hier ook passen. Er wordt van mij een garantie gevraagd, maar ik wil ook trots kunnen zijn op dit project als ik hier in mijn vrije tijd langs kom.'
Er is een mix van bomen toegepast, met naast de bestaande sierkersen drie extra soorten van de eerste grootte en meerstammige bomen in verband met de beleving. Van den Berg: 'We hebben gekozen voor de eerste grootte vanwege de opbrengst van de ecosysteemdiensten. En verder geeft de forsere maat bomen direct een goede uitstraling.'
Pollux: 'Wat je hier ziet, is nog niet het eindbeeld, maar er zijn al veel verschillende planten die meer insecten en vlinders zullen aantrekken. Daarom laten we de takkenrillen van snoeihout liggen. Er zijn mensen die dat er slordig vinden uitzien, maar we maken dit soort keuzes omdat het beter is voor alles wat leeft. De takkenrillen zijn een aanvulling op de insectenhotels die nog moeten worden geplaatst. Voor de takkenrillen is het vrijkomende hout gebruikt van de bomen die zijn verwijderd vanwege de slechte vitaliteit. Zo hoefde dit hout dus niet afgevoerd te worden.'

Rechte rijtjes

We vervolgen onze weg via de oude begraafplaats, waar niet alleen monumentale graven, maar ook monumentale bomen het beeld bepalen. Van den Berg: 'Je kunt gerust zeggen dat veel groeiplaatsen in de stad jarenlang verwaarloosd zijn.' Op de begraafplaats staan de bomen er indrukwekkend bij, maar dat blijkt inderdaad niet overal het geval. 'In de wijken zie je vaak een aantal dezelfde klein blijvende bomen op een keurig rijtje in een grasveld. Intussen weten we niet hoe de situatie onder de grond eigenlijk is. Het is belangrijk om daar niet alleen versnipperde "reparaties" uit te voeren, maar om daarvoor een samenhangend beleid op te stellen. Daarbij willen we gebruikmaken van de data die we aan het verzamelen zijn. Die koppelen we aan de inzichten uit de nieuwste editie van het Handboek Bomen. Boomkroonbedekking en boomwaarderingscijfers (het W-cijfer) zijn belangrijke criteria waarop we willen sturen.'

'Het is belangrijk om niet alleen versnipperde "reparaties" uit te voeren, maar een samenhangend beleid op te stellen'

Nieuw aangeplante bomen in de Willem van Bommelstraat

Hand in hand met wensen van inwoners

De volgende bestemming is vlak bij een knooppunt van het spoor met een doorgaande weg. Vaes vertelt: 'Hier wordt een tunnel aangelegd, zodat het verkeer onder het spoor door kan. Het is een van de twee belangrijke toegangsroutes naar de stad. Hier komen ook hulpdiensten langs. Die hebben vaak last van vertraging door het goederenvervoer op het spoor. Voor ons betekent dit dat er in dit gebied gewerkt wordt en dat we daar gebruik van kunnen maken.' Het werk aan de tunnel moet nog beginnen. 'Maar tijdens de voorbereiding kwamen we in contact met bewoners van de wijk hierachter, bij de Willem van Bommelstraat. In de groenstrook tussen de huizen stonden rijtjes bomen in een grasveldje die hun beste tijd hadden gehad, waarbij het verwilderde groen de toegang tot bijvoorbeeld afvalcontainers hinderde. Geen prettige uitstraling voor de buurt. Bewoners wilden graag meer groen dat er beter verzorgd uitziet. De nieuw aangeplante bomen staan daarom in een wild verband en worden nog voorzien van gevarieerde onderbegroeiing. Ook is het groen langs de trottoirs stevig teruggesnoeid. Het groene werkproces en de wensen van inwoners kunnen op deze manier hand in hand gaan en dat werkt prettig.'

Wensen van inwoners

Pollux: 'We zien het nieuwe groene elan inderdaad al terug in het contact met inwoners, omdat we mogelijkheden hebben om te luisteren en woorden om te zetten in daden. Dat betekent niet altijd dat we doen wat mensen graag willen. Maar door bewuste en onderbouwde keuzes te maken, kunnen we wel uitleggen waarom we iets doen. Gelukkig past dat vaak bij wat inwoners wensen.' De wethouder geeft een voorbeeld: 'In Arcen was een kapvergunning aangevraagd voor het verwijderen van een rode beuk die gedurende de zomer zijn blad had verloren. Inwoners zagen dat er een vergunning was aangevraagd en dienden bezwaar in, om te eisen dat de gemeente de hele groep aanwezige bomen beter zou verzorgen. Door het bezwaar werden wij geattendeerd op de afgenomen vitaliteit van de bomen als gevolg van de recente extreem droge zomers. Naar aanleiding daarvan hebben we de toekomstverwachting van de hele bomengroep laten onderzoeken. Door in gesprek te gaan, werden wij ons ervan bewust wat de waarde van die beuken is. Uit vervolgonderzoek bleek dat er nog één boom slecht was, die meteen gekapt moest worden. Omdat de dode boom vooralsnog geen veiligheidsrisico vormt, hebben we afgesproken deze voorlopig nog even te laten staan. Bij de andere bomen is inmiddels een kwaliteitsverbetering uitgevoerd, door de halfverharding rond de wortels weg te halen en te vervangen door goede teelaarde. Door het contact is bij veel omwonenden de boosheid veranderd in begrip en betrokkenheid.'

'Bij veel omwonenden is boosheid veranderd in begrip en betrokkenheid'

Van den Berg: 'Er zijn altijd veel meningen over groen, waarbij je het als gemeente nooit voor iedereen helemaal goed kunt doen. Maar de manier waarop er eerst mee werd omgegaan, kon je thuis niet meer uitleggen. Dat kunnen we nu wel. Meer biodiversiteit betekent dat het er rommeliger uitziet en dat mensen soms denken dat je onkruid laat staan. Dat kan reacties oproepen, maar dankzij het beleid weten we waarvoor we het doen.'

Het hofje aan de Doctor Derckxstraat

Meer sociaal contact

Intussen arriveren we via een verrassend landelijke route bij een hofje aan de Doctor Derckxstraat. Tussen voornamelijk steenachtige voortuintjes ligt een driehoekig veld. 'Omsloten door een beukenhaag stonden hier een paar bomen in slechte groeiplaatsen. Vanwege de haag kon je eigenlijk ook niet op het veldje komen', vertelt Pollux. 'De beuken zijn daarom verplaatst naar een betere plek,' vervolgt Vaes, 'en de op sterven na dode bomen zijn vervangen door meerstammigen die wat lager blijven. Het geeft een veel opener aanblik, ook al moet alles nog een beetje groeien.' Ook hier was een bewoner de aanjager voor verbetering van het groen. 'Een betere kwaliteit groen is ook een impuls voor meer sociaal contact.'

Het nieuwe hondenpad ontziet de zilverlindes

Voordat we onze fietstocht eindigen bij het Wilhelminapark, komen we nog langs de Hertog Reinoudsingel. De parkachtige middenberm is hier nieuw ingericht om de aldaar aanwezige monumentale zilverlindes te kunnen behouden. Van den Berg: 'De inrichting van het hondenpad is zodanig aangepast dat de bomen er zo min mogelijk nadeel van ondervinden. In plaats van het olifantenpaadje dat zich willekeurig uitbreidde, ligt er nu een vriendelijk slingerend wandelpad zo veel mogelijk buiten de kroonprojectie van de bomen. Dat is een prettige plek voor het uitlaten van de hond.' De nog aanwezige grote bomen hebben gezelschap gekregen van nieuwe aanwas. Pollux: 'Dankzij de aanpassing van het paadje houden die bomen meer ruimte om uit te groeien tot volwaardige opvolgers.'

Koninklijk park

Het Wilhelminapark ligt midden in een villawijk. Het herbergt niet alleen een Wilhelminaboom, maar ook een Amaliaboom en er is een boom aangeplant ter gelegenheid van de kroning van koning Willem-Alexander. Pollux: 'Ook hier hebben omwonenden wensen met betrekking tot de bomen en het parkeren rondom het park. Bij een herinrichting in het verleden zijn al alle parkeerplaatsen weggehaald aan de parkzijde van de straat die rondom het park loopt. Nu zijn er bewoners die de overige parkeerplaatsen ook willen omzetten in groen. Dit gaat echter te ver; er moet ook met andere belangen rekening worden gehouden. Dit koninklijke park met veel monumentale bomen maakt immers ook deel uit van de leefbare, toekomstbestendige stad die Venlo wil zijn.'

Wilhelminapark

Aan dit ommetje werkten mee ... Tijdens het ommetje fietsten we door Venlo met wethouder Marij Pollux voor duurzaamheid, openbare ruimte, verkeer en cultuur, John van den Berg, specialist groen en boomverzorging, en Siem Vaes, technisch specialist groen van de gemeente Venlo. Onderweg ontmoetten we boomverzorger Paul Melis, die als groenaannemer voor de gemeente werkt.

LOGIN   met je e-mailadres om te reageren.

REACTIES

Peter van Oss Saturday 1 July 2023 Hier in de VS word er veel tijd en geld besteed and bomen, vooral waar ik woon en werk in Oregon. Straat bomen moeten geplant worden als je een nieuw huis bouwt of het oude huis verbouwt. Er moet ook in de meeste instanties 30% tot 40% "canopy coverage" zijn dus bomen moeten ook een deel van de tuin aanleg zijn. Het geld dat besteed word aan omkapping vergunningen word gebruikt om nieuwe bomen te planten in stads parken en of om nieuwe parken te bouwen. Iedere wijk heeft op zijn minst straat bomen en er zijn zeer veel parken tussen de veschilende buurten. Het resultaat is dat mensen meer naar buiten gaan om een wandeling te maken. Dat heeft als gevolg dat mensen een betere gezondheid hebben. Er zijn veel onderzouke gedaan om te kijken wat het verschil is tussen omgevingen met en zonder groen. Het resultaat is dus wel dat groene buurten minder gronische en hart ziekten gevallen hebben en dat de sterf leeftijd op zijn minst gemiddeld 5 jaar later is. Er zijn ook studies gedaan om te onderzoeken of zwangere vrouwen een gezondere baby ter wereld brachten. Het resultaat was dat vrouwen een gezonder kind ter wereld brachten die een boom konde zien vanuit het huis of in een wijk woonde waar veel bomen waren. De kinderen hadden een beter gewigt op de tijd van de geboorte dan kinderen die geboren waren van moeders die niet een boom in hun omgeving hadden. Niet alleen zijn buurten met bomen en groen meer betrekkelijk voor kopers en inwoners, er is ook iets te zeggen over de kosten die komen met ziekenhuis opnamen. Bomen zijn een zeer goede investering voor een gezonde toekomst. Vergeef mijn spelling, ik ben al een tijdje niet meer in Nederland geweest. Zo als ze dat hier zeggen, keep up the good work! Groetjes vanuit de VS.

Tip de redactie