Een boom valt op de weg: wie betaalt de schade?

ARTIKEL

Jilles van Zinderen en Jasmine Smits, vrijdag 8 oktober 2021

270 sec

In Ubbergen, een dorp in de gemeente Berg en Dal, viel een particuliere boom van een stuwwal op de openbare weg. Door het omvallen van de boom ontstond alleen financiële schade. Er raakte niemand gewond. Wel lag de boom nog enige tijd op de weg, waardoor die een tijd was afgesloten.

De boom stond op het perceel van een inwoner van de gemeente. Die inwoner is op basis van de wet eigenaar van de boom (artikel 5:20, sub f, Burgerlijk Wetboek). De eigenaar is in beginsel ook verantwoordelijk voor de boom. Is de boomeigenaar dan ook aansprakelijk voor de materiële schade die het gevolg is van het omvallen van de boom?

Schade verhalen op een ander

Het uitgangspunt is dat iedereen zijn eigen schade moet dragen. In sommige gevallen kan de schade echter verhaald worden op een ander. Om schade als gevolg van een omvallende boom op de eigenaar te kunnen verhalen, moet er sprake zijn van 'schuldaansprakelijkheid'. De voorwaarden van schuldaansprakelijkheid zijn geregeld in artikel 6:162 BW, ook wel het algemene onrechtmatige daad-artikel genoemd. Om met succes de schade op de eigenaar van de boom te kunnen verhalen, moet er in ieder geval sprake zijn van een handelen of nalaten door een boomeigenaar waardoor op onwettige of onbehoorlijke wijze schade wordt toegebracht aan een ander.

Om te bepalen wanneer een boomeigenaar verwijtbaar handelt of nalaat heeft de Hoge Raad vier, zogenaamde Kelderluikfactoren geformuleerd. Bij de zaak in Ubbergen komt dat op het volgende neer:

1. Hoe waarschijnlijk is het dat voorbijgangers of weggebruikers niet oplettend en voorzichtig zijn?
2. Hoe groot is de kans dat er ongevallen of schade ontstaan?
3. Hoe ernstig kunnen de gevolgen zijn?
4. Hoe bezwaarlijk zijn de te nemen veiligheidsmaatregelen?

Aan de hand van deze factoren moet worden vastgesteld of de eigenaar van de boom genoeg heeft ondernomen om te voorkomen dat er al te grote risico's op schade voor derden ontstaat. De boomeigenaar moet dus voldoende zorgvuldig handelen. Dit wordt ook wel de 'zorgplicht' genoemd. Voldoet hij niet aan die zorgplicht, dan is hij aansprakelijk voor de schade die het gevolg is van dat gebrek aan zorg.

Jilles van Zinderen
Jasmine Smits

Om schade als gevolg van een omvallende boom op de eigenaar te kunnen verhalen, moet er sprake zijn van 'schuldaansprakelijkheid'.

Als het gaat om de zorgvuldigheid die een boomeigenaar in acht moet nemen, dan bestaat die zorg uit regulier onderhoud en systematische controle. De exacte invulling daarvan is heel erg casuïstisch, maar de Kelderluikfactoren geven wel belangrijke aanwijzingen. Als je niet hoeft te verwachten dat passanten voorzichtig zijn en de kans op ernstige ongevallen groot is, zal je je bomen beter moeten onderhouden en controleren. Dat betekent niet dat de boomeigenaar alle maatregelen moet nemen die mogelijk zijn. Dat zou immers bezwaarlijk kunnen zijn, bijvoorbeeld als het veiliger maken van die bomen onbetaalbaar wordt. Dan ontstaat het risico dat veel bomen uit voorzorg gekapt worden. Omgekeerd geldt natuurlijk dat wanneer er bijvoorbeeld een hele kleine kans is op ongevallen, er ook minder voor de boom hoeft te worden gezorgd. Heeft de boomeigenaar, naar het oordeel van de rechter, nagelaten zijn boom adequaat te laten onderhouden of controleren, dan heeft hij onrechtmatig gehandeld. De schade die het gevolg is van dat gebrek aan zorg, moet de boomeigenaar dan vergoeden.

Aansprakelijkheid particuliere boomeigenaar

De details van de boom in Ubbergen zijn mij niet bekend. In een artikel in Boomzorg stond aangegeven dat er vermoedelijk sprake was van zwamaantasting. Met alleen een vermoeden van een nog onbekende zwamaantasting wordt een boomeigenaar niet veroordeeld tot het vergoeden van de schade. De benadeelde die zijn schade vergoed wil zien, moet namelijk bewijzen dat de boomeigenaar een onrechtmatige daad heeft begaan. Hij zal dus moeten aantonen dat de zwam een risico voor de boom met zich meebracht en dat wanneer de boomeigenaar zijn boom wél goed had laten controleren, deze zwamaantasting tijdig had kunnen worden ontdekt. Dan hadden wellicht veiligheidsmaatregelen genomen kunnen worden om de schade te voorkomen. Het is dus aan de benadeelde om te bewijzen dat voldoende zorg is nagelaten, waardoor de boomeigenaar aansprakelijk is.

In een situatie waarbij de boomeigenaar inderdaad verwijtbaar onvoldoende heeft gezorgd voor zijn boom, kunnen de partijen die daardoor schade hebben geleden een claim indienen bij de eigenaar. Denk daarbij aan schade aan zaken of personen, als direct gevolg van het omvallen van de boom. In Ubbergen was de boom op de weg gevallen. Hoe zit het dan met de schade als de boom al op de weg ligt, waarna iemand tegen de boom aanrijdt? Dat is goed denkbaar als dat 's nachts gebeurt en iemand in het donker rijdt.

Eigen verantwoordelijkheid verkeersdeelnemer

In principe zou de benadeelde ook in een situatie van de aanrijding de boomeigenaar kunnen aanspreken. Maar een verkeersdeelnemer heeft natuurlijk ook zelf een zekere mate van verantwoordelijkheid als hij de weg op gaat. Zo dient hij in de nacht zijn snelheid mede te bepalen aan de hand van zijn zicht en zal hij voorzichtiger moeten zijn. Het gedrag van de verkeersdeelnemer kan dus ook een rol spelen bij de vraag of hij zijn schade kan verhalen op de boomeigenaar. Als de benadeelde de takken of boom op de weg had kunnen ontwijken, kan dit ertoe leiden dat de boomeigenaar niet of slechts voor een gedeelte van de geleden schade kan worden aangesproken. In een recente uitspraak oordeelde de rechtbank Oost-Brabant dat een fietser die ten val was gekomen, bewust een risico had genomen door niet te fietsen op het bladvrije gedeelte van het fietspad. De fietser wilde een (toeterende) scooter voorbij laten gaan en had er zelf voor gekozen om door de bladeren te rijden. De rechtbank oordeelde dat de provincie, de eigenaar van het fietspad, niet aansprakelijk was op grond van een onrechtmatige daad, niet alleen omdat de fietser er zelf voor koos om in de bladeren te fietsen, maar ook omdat zij een duidelijk beleid had met betrekking tot het schoonhouden van de fietspaden en daar ook secuur uitvoering aan gaf.

Aansprakelijkheid wegbeheerder

Ook de wegbeheerder kan een rol spelen bij aansprakelijkheid. Op de wegbeheerder rust de wettelijke plicht om ervoor te zorgen dat de toestand van de weg de veiligheid van personen en zaken niet in gevaar brengt. In het geval van openbare wegen kan dit gaan om het Rijk, de provincie, de gemeente of het waterschap. Maar in de rechtspraak is al meermaals bepaald dat een boom op de weg niet betekent dat de weg gebrekkig is. Tenzij de omgevallen boom het wegdek heeft beschadigd en de gemeente geen adequate maatregelen neemt om schade als gevolg van dat beschadigde wegdek te voorkomen, kan de benadeelde niet via deze route zijn schade verhalen bij de gemeente. Dan resteert voor de benadeelde misschien nog de mogelijkheid om de gemeente aan te spreken op grond van het artikel van de onrechtmatige daad. Er moet dan wel een bepaalde mate van verwijtbaarheid zijn aan de zijde van de wegbeheerder. Ook hier spelen de Kelderluikfactoren een rol. Van een wegbeheerder kan niet worden verwacht dat alle wegen te allen tijde in uitstekende staat verkeren. Er moet rekening worden gehouden met het (beperkte) budget en de prioriteiten van de wegbeheerder. Het is aan de benadeelde om te onderbouwen dat de aan de weg te besteden zorg verwijtbaar onvoldoende is geweest. Het kan relevant zijn of de wegbeheerder wist dat er een boom op de weg lag (bijvoorbeeld als er iemand contact heeft opgenomen met het calamiteitennummer) en vervolgens heeft nagelaten om de boom te verwijderen of andere adequate maatregelen te nemen.

Op de wegbeheerder rust de wettelijke plicht om ervoor te zorgen dat de toestand van de weg de veiligheid van personen en zaken niet in gevaar brengt

Bij een kwestie zoals die in Ubbergen ligt de primaire verantwoordelijkheid dus bij de boomeigenaar. Rijdt iemand tegen de omgevallen boom aan, dan heeft de verkeersdeelnemer ook een eigen verantwoordelijkheid. Onder omstandigheden zou de wegbeheerder ook iets verweten kunnen worden. Of er dus schade aan de benadeelde moet worden vergoed, wie dat moet vergoeden en hoeveel dat moet zijn, hangt dus af van de omstandigheden van het geval. Maar als de boomeigenaar en wegbeheerder goed op hun spullen passen, heeft de benadeelde gewoon pech.

REACTIES

		Joost S.H. Gieskes Monday 11 October 2021

U schrijft: de details zijn mij niet bekend. Dat is wel jammer, want hierdoor is het een artikel in zijn algemeenheid en niet een casus. En juist een casus is zo interessant en ook leerzaam. Op de foto lijkt het een Beuk op een behoorlijk steile helling. Dat lijkt per definitie al een gevaarlijke toestand zo dicht bij een weg, dus grote waakzaamheid of inderdaad uit voorzorg

Tip de redactie