'Vóór het zagen controleert een ecoloog elke boom op de aanwezigheid van dieren'

ARTIKEL

Karlijn Santi Raats, donderdag 13 mei 2021

193 sec

Vervanging risicovolle populieren Dordrecht in drie fases omwille van fauna

Wijlen Harry van Iersel, oud-populierenkweker, vertelde ooit dat boeren er vóór de oorlog hun bruidsschat mee konden betalen: populieren, in lange rijen aangeplant langs wegen en door het landschap. Een typisch Hollands landschapskenmerk. In de jaren zestig en zeventig stortten de klompen- en luciferindustrie ineen. Maar de populieren bleven staan, vaak slecht beheerd, waardoor menige populier op leeftijd nu een gevaar langs de weg vormt. Zo ook de 521 populieren aan de Zeedijk in Dordrecht. Van Weert Rondhout haalt ze weg in drie fases.

Het project

521 populieren van meer dan zeventig jaar oud stonden er aan de Zeedijk in Dordrecht, een openbare weg waarvan fietsers, auto's en bewoners gebruikmaken. Die zijn daar indertijd aangeplant door boeren, pachters van de dijk via het waterschap Hollandse Delta, zodat de wortels de dijk konden verstevigen. Schapen begraasden het gras op de dijk, zodat de boeren daar niet hoefden te maaien. Bovendien trapten de schapen de dijk mooi dicht. De houtopbrengst van de populieren was vaak voor de boeren.

De afgelopen paar jaar werd de Zeedijk bij windkracht vijf al afgesloten voor doorgaand verkeer, omdat de weg na elke storm bezaaid lag met dikke takken. Voor bewoners van de Zeedijk bleef het nog steeds een onveilige situatie. Ook is het gebied zeer toeristisch, met veel fietsers en wandelaars; de Brabantse Biesbosch is slechts een pontje verwijderd van de Dordtse Biesbosch.

Om veiligheidsredenen heeft de gemeente Dordrecht dan ook besloten om de 521 populieren langs de Zeedijk te vervangen. Van Weert Rondhout heeft de aanbesteding binnengehaald, dankzij zijn afzetkanalen voor het hout als herwinbare grondstof. Leo Franken, projectleider bij Van Weert Rondhout: 'Een groot gedeelte gaat naar de zagerij met als bestemming bouwhout. Verder gaat er een deel naar de vezelindustrie en een deel naar de spaanplaatindustrie.'

'Vleermuizen krijgen de kans om zich te vestigen in vleermuizenkasten die in nabijgelegen essen zijn gehangen'

Leo Franken

Bescherming flora en fauna

In drie fases worden de 521 populieren over een lengte van circa 2 km vervangen door vijf iepsoorten. Per fase verdwijnen er dus populieren over een lengte van ongeveer 700 m, aan beide zijden van de weg. De flora- en fauna-scan is uitgevoerd door directievoerder en ingenieursbureau RPS uit Leerdam.

Na de voorbereidingen op 4 januari startte Van Weert Rondhout met de eerste ronde van de kapwerkzaamheden, met een team van drie machinisten, drie grondwerkers en een ETW-zager. Op 15 maart was het team klaar met de eerste fase, inclusief aanvullende werkzaamheden, zoals het vervangen van stobben door dijkenklei, herplant en het terugplaatsen van rasterwerk, want er komen weer schapen op de dijk lopen. Gedurende die ruim acht weken was de Zeedijk overdag tijdens werkuren afgesloten voor het verkeer.

Franken: 'De fases hangen samen met de bescherming van vleermuizen en vogels en het zo klein mogelijk houden van de verstoring van de flora en fauna in de Dordtse Biesbosch. De Zeedijk ligt namelijk in dat natuurgebied. De vleermuizen krijgen de kans om zich te vestigen in de vleermuizenkasten die in 2020 zijn opgehangen in nabijgelegen essen aan de dijk. Voordat we beginnen met kappen, doet een ecoloog nogmaals een check op de aanwezigheid van dieren in de boom, ook in eventuele holle ruimtes.' Als er dieren in een boom worden gevonden, wordt die boom neergelegd met de holle ruimte van de regenkant af, zodat de fauna kan ontsnappen. Van Weert Rondhout laat gekapte bomen niet in vrije val neerkomen; eerst wordt de kroon eraf gehaald en in de tweede ronde wordt de stam gecontroleerd neergelegd.

Machines

Daarvoor heeft het bedrijf de boomvelkraan Sennebogen 830 RHDD met rupsonderstel in gebruik. 'Die rups is bekleed met rubberen tracks, om beschadigingen aan het wegdek te voorkomen', legt Franken uit. Ook werkt het team bij dit project met de hoogwerker Magni 6.35, voor sterk overhellende takken die onbereikbaar zijn voor de Sennenbogen. Met de Jens 4.20 worden takken versnipperd. 'Dunnere takken worden ter plaatse versnipperd en afgevoerd naar de spaanplaatindustrie. Dikkere takken, met een doorsnede vanaf 30 cm, worden verzameld en gaan naar de vezelindustrie. De onderstammen gaan naar de zagerij.'

'Er worden iepen herplant, maar wel vijf verschillende soorten om afwisseling aan te brengen'

Van Weert Rondhout laat gekapte bomen niet in vrije val neerkomen. Eerst wordt met de boomvelkraan Sennebogen 830 RHDD de kroon eraf gehaald en in de tweede ronde wordt de stam gecontroleerd neergelegd.

Uitdagingen

De voorbereiding is geen sinecure. De Zeedijk is heel smal en de bomen staan direct naast het wegdek. Van Weert Rondhout moet het hout afvoeren tijdens het vellen, maar tijdens het zagen blokkeer je de aan- en afvoerroute met de machines. 'Het was een behoorlijke klus om de logistieke planning op de rit te krijgen binnen de vooraf gecalculeerde capaciteit en het aantal beschikbare werkdagen. We werkten met een beginfase en een tussenfase; zo konden we een keerpunt creëren in het gefaseerd neerleggen van de bomen. Daardoor hadden we aan de ene kant van het werk ruimte om materiaal af te voeren en konden we aan de andere kant blijven zagen.'
Elke avond zorgde Van Weert Rondhout ervoor dat de weg netjes schoon was en dat de doorgang voor fietsers, auto's en landbouwverkeer onbelemmerd was.

Herplant met iepen

Herplant

Door de gefaseerde verwijdering wordt plaatsgemaakt voor de herplant van vijf iepsoorten, die tolerant zijn voor iepziekte. Franken: 'Het zijn allemaal iepen, maar wel vijf verschillende soorten om afwisseling aan te brengen: 31 Ulmus 'Dodoens', 27 Ulmus 'Lobel', 35 Ulmus 'New Horizon' en 44 Ulmus 'Rebona', allemaal met een stamomtrek van 18-20. In de eerste twee weken van maart, vlak na de vorst, zijn er al 137 iepen geplant, net voor de deadline van 15 maart. De opdrachtgever wil de vervanging bewust uitsmeren over drie jaar om de fauna zo weinig mogelijk te verstoren. Tegen de tijd dat de derde fase ingaat, is de nieuwe aanplant - in de maat 18-20 -volwassen en kan het als onderdeel van de vleermuisroute dienen.'

Het is de bedoeling dat Van Weert Rondhout de tweede fase van het project uitvoert in de winter van 2021-2022 en de derde fase in de winter van 2022-2023.

REACTIES

		Ronnie Nijboer Tuesday 18 May 2021

Om toekomstige problemen met onverenigbaarheid uit te sluiten heeft de Gemeente Dordrecht bewust gekozen voor wortelechte iepen (e.w.). Het vijfde ras is Ulmus 'Fiorente' e.w. Her en der werd nog een echte ouderwetse Ulmus hollandica 'Belgica' e.w. tussen geplant.

Tip de redactie