'Stofzakken vormen een tweede filter; geen brandhaar ontsnapt'

ARTIKEL

Karlijn Raats, donderdag 16 april 2020

245 sec

TNO adviseert gebruik van stofzakken voor EPR-bestrijding en raadt open zuigsystemen af

Bouwstofzuigers worden op grote schaal ingezet bij de bestrijding van de eikenprocessierups. Dit vakblad legt André Moons van TNO de vraag voor waaraan een filter in een stofzuiger moet voldoen om de blootstelling aan haren van de eikenprocessierups tot nul terug te brengen. Zijn voornaamste advies: 'Koop niet de allerduurste filter. Gewone filters van bouwstofzuigers uit de M-klasse volstaan ruimschoots voor de bestrijding van de eikenprocessierups. Minimaliseer het risico op contact met brandharen door het gebruik van stofzakken. Die werken als tweede filter en voeren het afval gesloten af.'

André Moons van TNO (Nederlandse Organisatie voor toegepast natuurwetenschappelijk onderzoek) onderzoekt al jarenlang de werking en het gebruik van industriële stofzuigers (afzuigcapaciteit, typen stoffilters, stofzakken, afzuigslangen) in het streven de blootstelling aan schadelijk fijnstof in de bouw, de metaalindustrie en de houtindustrie te minimaliseren.

Minieme deeltjes

Sinds een jaar of tien is TNO de aanjager van stofbeheersing in de bouw. Samen met producenten werkt het onderzoeksinstituut in werkgroepen samen aan beheerssystemen voor fijnstof. Het heeft in dat kader een TNO Prestatietoets voor gereedschappen en stofzuigers ontwikkeld en ontwikkelt zelf prototypes en concepten. Het resultaat: stofzuigers die bij de bron afzuigen en de verspreiding van stof naar de ademzone van mensen voorkomen. Door machinegebruikers en omstanders minder tot geen schadelijke stoffen zoals respirabel kwarts, zeswaardig chroom, asbest of hardhout te laten inademen, heeft de bouwsector belangrijke stappen gezet op het gebied van gezondere werkomstandigheden. Moons legt uit: 'Respirabel kwarts en houtstof zijn minieme deeltjes, kleiner dan één duizendste millimeter. Bij afzuiging door stofzuigers worden ook deze deeltjes uit de lucht verwijderd.'

Goede afvang door filters bouwstofzuigers

Sinds vorig jaar is er een run op industriële stofzuigers om eikenprocessierupsen en hun nesten uit bomen te zuigen. Nadat ze zijn opgezogen, willen we natuurlijk zeker weten dat er aan de andere kant van de motor niet opnieuw brandharen de ruimte in geblazen worden. Een goed filtersysteem is dus van groot belang. Hoe goed filteren industriële stofzuigers?
Moons stelt dat de eikenprocessierups niet voor problemen zal zorgen bij de afvang door industriële stofzuigers. 'De rupsen zelf hebben een diameter van enkele millimeters; de haartjes zijn kleiner. Maar alle professionele industriële stofzuigers hebben een stoffilter van M-kwaliteit of H-kwaliteit. De M-klasse is de minimale norm voor filters. Hierbij wordt 99,9 procent van het stof uit de lucht gefilterd, zelfs deeltjes van 0,3 micron. Uit testen is gebleken dat filters van M- en H-kwaliteit zelfs nóg kleinere deeltjes afvangen, zoals lasrook. Filters van H-kwaliteit scheiden 99,995 procent; daar gaat helemaal niets doorheen, alleen lucht. Brandhaartjes van rupsen worden dus zonder enige twijfel afgevangen door deze filters! Omdat de haren heel dun zijn, zouden ze als sliertjes door de filters heen getrokken kunnen worden, maar dat gebeurt gewoon niet. Filters van H-kwaliteit zijn niet nodig in de eikenprocessierupsbestrijding; M-kwaliteit volstaat ruimschoots.'

'De filter van H-kwaliteit scheidt 99,995 procent. Daar gaat niks meer doorheen, alleen lucht'

Open stofopvang risicovol

Wel waarschuwt Moons gebruikers van een open stofopvangsysteem (container, stofzakken) om voorzichtig te zijn nadat de rupsen zijn afgevangen. Het is beter stofopvangzakken te gebruiken dan open stofbakken. In het laatste geval komen de opgezogen rupsen met brandharen terecht in een open container die je uitneemt en uitschudt om te legen. Een open systeem betekent risico op contactmomenten met de brandharen. Het gebruik van gesloten stofzakken heeft duidelijk de voorkeur. Net als thuis, wanneer de stofzak in je stofzuiger vol is, zuigt een bouwstofzuiger na verloop van tijd minder goed. De volle stofzak moet dan worden vervangen. Moons: 'Het vervangen van de filter in een stofzuiger is in de bouw geen probleem, maar bij eikenprocessierupsbestrijding mogelijk wel; opgezogen afval komt dan terecht in een open container die je uitneemt om te legen. Een open systeem betekent dat er risico is op contact met brandharen. Het is niet duidelijk hoelang deze haartjes actief blijven. Wissel de stoffilter bij een open systeem dus altijd met handschoenen en pak aan en masker op.'

Stofzakken

Moons raadt dan ook het gebruik van stofzakken aan. Deze zijn er van papier of polyester. 'In sommige bouwstofzuigers worden stofzakken gebruikt die je over het aanzuigpunt van de stofzuiger duwt. In de bouw, waar steenachtige materialen zoals beton en kalkzandsteen worden bewerkt, worden deze zakken niet veel gebruikt, omdat de stofzakken (de eerste filter) daarbij vaak dichtslaan. Voor eikenprocessierupsbestrijding hebben deze zakken wel de voorkeur. Ze dienen als eerste filter en beschermen de M-filter. Door zo'n stofzak blijft de M-filter schoon van brandharen. Wanneer de stofzak vol is - dat merk je doordat de stofzuiger minder sterk zuigt - haal je hem van het aanzuigpunt af. Je hebt dan een kleine opening, die je afplakt met een lipje. Hierna kun je het afval gesloten afvoeren.' Moons plaatst een kleine kanttekening: 'Natuurlijk moet na verloop van tijd ook de M-filter van de stofzuiger vervangen worden. Dit is uiteraard sterk afhankelijk van het gebruik. Normaal gaat een filter een hele poos mee.'

'Wissel bij een open systeem de stoffilter altijd met handschoenen en pak aan en masker op'

Stofzak, in dit geval een filterzak van Klop Innovations

Henk Klop zit als leverancier van de Airbo-bouwstofzuiger in een werkgroep met TNO. 'De Airbo heeft filterzakken voor hout- en roetstof en filterzakken voor kwartsstoffen. Beide types zijn getest op het afvangen van fijnstof. Brandharen zijn veel groter en hebben ook als voordeel dat ze makkelijk in de zak blijven hangen door de weerhaakjes. Ik kan onze filterzakken met mijn blote handen beetpakken zonder dat ik last krijg van de brandharen; zo goed filteren ze. Daarna hoeft de stofzuigerfilter eigenlijk niets meer te filteren. De opgeschoonde lucht verlaat de stofzuiger langs de motoren. Dat moet, want die lucht zorgt voor de koeling van de motoren. Vuile lucht zou de motoren zandstralen en beschadigen.'

Bestaande hout-roetstofzakken volstaan, volgens Klop. De zakken zijn per tien of zestig stuks verkrijgbaar. 'Ze hoeven niet speciaal gemaakt te worden; dat scheelt enorm in de prijs. Er worden in de markt eikenprocessierupszakken verkocht voor 45 euro per stuk. De 40-literstofzakken voor de Airbo kosten 4 euro per stuk. We zien in de praktijk dat het niet nodig is om dure zakken aan te schaffen. Wat goed is voor kwarts, is zeker goed voor de eikenprocessierups.'

Rupsen bestaan voor een groot deel uit water. Vormt dat nog een probleem als ze in de stofzuiger terechtkomen? Moons antwoordt: 'Een papieren stofzak gaat pas kapot als je veel water opzuigt. Je zou dus kunnen beginnen met goedkope stofzakken en kijken of ze voldoen. Polyester stofzakken kunnen veel beter tegen water en zullen dan ook niet kapotgaan, maar ze zijn ook duurder. Wat betreft de stofzakken en M-filters: in de bouw kunnen vocht en steenachtige deeltjes een reactie met elkaar aangaan en een cementachtige laag op het filteroppervlak vormen. Daardoor neemt de zuigkracht van de stofzuiger af. Ik geloof niet dat opgezogen rupsen en mogelijk vrijkomend vocht een laag kunnen vormen die ondoordringbaar is voor lucht. De stofzak en de M-filter zullen er niet door dichtslaan.'

Zuigkracht

Verder is volgens Moons vooral de zuigkracht van de stofzuiger van belang om de nesten en rupsen makkelijker van de boom te kunnen trekken. Daarnaast waarschuwt hij: 'De betere industriële stofzuigers hebben een sterke zuigkracht. Maar er blijft een risico dat je niet alles in één keer probleemloos kunt opzuigen. Je kunt tegen een tak stoten, een deel van de inhoud van een nest kan naar beneden vallen. Hoe sterk de stofzuiger ook is, het blijft van belang dat eikenprocessierupsbestrijders zich beschermen met handschoenen, pak en masker.'

REACTIES

Er zijn nog geen reacties.

download artikel

Tip de redactie