Dijkversterking met oog voor ecologie: lessen uit onderzoeksproject Future Dikes |
|
|
|
|
 |
| 205 sec |
Onderzoeksproject Future Dikes onderzoekt hoe soortenrijke vegetaties kunnen bijdragen aan stevige, biodiverse én klimaatbestendige dijken
Op een proeflocatie langs een recent versterkte dijk bij Nijmegen-Noord wordt onderzocht hoe wetenschap, praktijkervaring en biodiversiteit samenkomen. In het project Future Dikes, onderdeel van het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP), werken universiteiten, onderzoeksbureaus en waterschappen samen aan een belangrijke vraag: bieden dijken met soortenrijke begroeiing evenveel bescherming tegen erosie als de traditioneel met gras beklede dijken?
 |
Onder leiding van Radboud Universiteit en in samenwerking met onder meer Eureco, Lumbricus, de WUR en Waterschap Rivierenland (WSRL), wordt in deze tweede fase (2025-2027) geëxperimenteerd met verschillende zaadmengsels, beheervormen en bodemsamenstellingen.
Een van de praktijkonderzoeken van fase 2 speelt zich af op de Waalbandijk vlakbij het Gelderse Nijmegen. Bij de dijkversterking is hier overal de oorspronkelijke toplaag (de bovenste 30 cm van de oude dijk) hergebruikt als nieuwe toplaag. De oorspronkelijke vegetatie was tamelijk rijk aan plantensoorten. De bodemsamenstelling van de oude dijk was dus in principe geschikt om weer een soortenrijke vegetatie te krijgen na de dijkversterking. In de praktijk blijken de 16 proefvakken grote variatie te tonen, mede door de wisselende kwaliteit van de toplaag. Op sommige plekken domineren akkerdistel en ridderzuring - bijvoorbeeld een gevolg van historische bemesting. Andere vakken zijn juist al soortenrijker en stabieler.
Praktijkervaring en maatwerk
Op de dijk spreken we met Cyril Liebrand van adviesbureau Eureco en Wim Cornelisse van WSRL. Beiden benadrukken het belang van maatwerk. 'Wat op de ene plek werkt, faalt elders volledig,' zegt Liebrand. 'De toplaag is bepalend, en je weet nooit precies wat de bodemsamenstelling is en wat er aan zaadbank al in de bodem zit.' 'Als je de oorspronkelijke toplaag hergebruikt en vervolgens grassen en kruiden inzaait weet je nooit wat er uit de oorspronkelijke zaadbank is opgekomen en wat uit de inzaaimengsels. Wat helpt is als je weet welke planten er groeiden voor de dijkversterking.'
Een treffend voorbeeld: de massale opkomst van morgenster (Tragopogon), die Liebrand en Cornelisse doet discussieren: is deze nu ingezaaid of zat hij al in de bestaande toplaag. Bij navraag blijkt de morgenster toch in het inzaaimengsel te hebben gezeten.
 | | Cyril Liebrand van adviesbureau Eureco |
|
|
Op de locatie zijn mengsels van Cruydt-Hoeck ingezaaid, waaronder Dijken Basis Kruiden en Dijken Basis Grassen. Er is speciaal voor Cruydt-Hoeck gekozen omdat inheemse mengsels de wens waren. Het nieuwe mengsel Dijken Basis Grassen bestaat voor 65% uit het standaard dijkenmengsel D1 en voor 35% uit zes grassoorten zoals glanshaver en goudhaver. Die zes grassoorten moeten op termijn de basis vormen van de dijkvegetatie, wanneer de D1-soorten zijn weggevallen. De bedoeling is om al snel na de dijkversterking de biodiversiteit te versterken door inzaai van een aantal algemene gras- en kruidensoorten. De natuur zorgt er vervolgens zelf voor de dat de rijkdom aan plantensoorten verder toeneemt en zich her en der ook zeldzame plantensoorten gaan vestigen, waardoor de biodiversiteit verder toeneemt. In de praktijk zijn er bij deze dijkversterking variaties in zaaidichtheid getest, waaronder 4 gram per m². 'Dat is vrij dicht, maar elders is bewust minder gebruikt om te zien wat dat doet met de ontwikkeling,' aldus Liebrand.
|
|
Het nieuwe mengsel Dijken Basis Grassen bestaat voor 65% uit het standaard dijkenmengsel D1 en voor 35% uit zes grassoorten zoals glanshaver en goudhaver
| |
|
Leren van de praktijk
De proeven laten zien dat vegetatieontwikkeling sterk samenhangt met bodemgesteldheid en beheer. 'Op plekken waar de bodem lichter is gemaakt met zand, zie je andere soorten opkomen dan op zwaar bemeste stroken,' zegt Cornelisse. Het maaibeheer is cruciaal: op sommige stukken wordt pas gemaaid na zaadvorming van soorten zoals knoopkruid (Centaurea jacea), zodat deze in aantal kunnen toenemen en zich verder kunnen verspreiden over de dijk. 'Je kunt veel bereiken door precies te maaien en selectief af te voeren, daarbij is een goede samenwerking met je aannemer van belang,' aldus Cornelisse.
|
|
'Je kunt veel bereiken door precies te maaien en selectief af te voeren, daarbij is een goede samenwerking met je aannemer van belang'
| |
|
Future Dikes onderzoekt daarnaast hoe de vegetatie zich houdt bij droogte. In laboratorium- en veldproeven wordt gekeken welke kruiden en grassen het best bestand zijn tegen verdroging en hoe mengsels daarop kunnen worden afgestemd.
 | | Emile Penn, adviseur groen, natuur en biodiversiteit bij VDBH |
|
|
Steen als ecosysteem
Er is niet alleen aandacht voor de begroeiing op de dijk, maar inmiddels ook voor de planten die groeien op de stenen aan de buitenkant, waar het water bij hoogwater het sterkst tegenaan drukt. Waar voorheen alleen dijkvegetatie in kaart werd gebracht (klassen H1, H2 of H3), laat Future Dikes nu ook de ecologische waarde van steenbekleding op dijken zien. Liebrand noemt een voorbeeld van basaltonzuilen die op afstand van elkaar zijn geplaatst en waarbij de tussenruimtes zijn gevuld met grond gemengd met zaden. 'Daar zag ik laatst een pleviertje broeden tussen enkele pollen die waren opgekomen uit het toegepaste inzaaimengsel. Die plekken bieden microhabitats voor planten én dieren, zeker als er wat zand tussen komt en de begroeiing goed kan wortelen. Dat is nieuwe ecologische winst. Daar werken we nu met S1, S2 en S3 als normering.'
|
|
Nederland heeft ongeveer 17.700 kilometer aan dijken, duinen en waterkeringen
| |
|
Vergroenen met visie
De inzichten uit Future Dikes zijn niet alleen van belang voor dijkbeheerders. Zo is aannemer VDBH actief betrokken bij het project als sponsor voor de geleerde lessen, maar ook om gedegen onderzoek aan te jagen. Emile Penn, adviseur groen, natuur en biodiversiteit bij VDBH benadrukt: 'Nederland heeft ongeveer 17.700 kilometer aan dijken, duinen en waterkeringen. Dat is een enorm potentieel om natuur te versterken. Deze kennis helpt ons om dat duurzaam én veilig te doen.' Tot 2025 moet nog 1.500 km aan dijken worden versterkt. Door dat op een natuurinclusieve manier te doen ontstaan over grote lengtes soortenrijke, bloemrijke en ook sterke dijken, zo is gebleken uit fase 1 van Future Dikes. Naast VDBH draagt ook Natuurhuisje als partner bij aan het project.
De opgedane kennis wordt ondergebracht in de digitale Handreiking Grasbekleding. Daarmee kunnen alle dijkbeheerders en aannemers concrete protocollen volgen voor aanleg, omvorming en beheer van soortenrijke dijkvegetaties - prettig in tijden van klimaatverandering en afnemende biodiversiteit. Hiermee laat Future Dikes zien: dijken hoeven niet alleen stevig te zijn, ze kunnen ook floreren. Op de website van Radboud Universiteit is ook alles te vinden over het onderzoek Future Dikes.
| EurECO, ecologisch onderz... | |
| Wageningen University and... | |
| |
| LOGIN
met je e-mailadres om te reageren.
|
|
|
| Er zijn nog geen reacties. |
Tip de redactie
|
