Strategie zonder brein: de wijsheid van schimmels |
|
|
|
|
 |
| 209 sec |
'De meest complexe habitat op aarde bevindt zich ondergronds'
Als hoogleraar evolutionaire biologie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam heeft de Amerikaanse Toby Kiers wereldwijd erkenning gekregen voor haar onderzoek naar ondergrondse schimmelnetwerken. In haar werk combineert ze baanbrekende laboratoriumexperimenten met grootschalig veldonderzoek om deze netwerken in kaart te brengen. Haar missie? De verborgen wereld onder onze voeten ontsluiten. 'De meest complexe habitat op aarde bevindt zich ondergronds.'
Kiers weet met inspirerende beeldspraak haar complexe onderzoek toegankelijk en boeiend te maken voor een breder publiek. 'Ik zie schimmelnetwerken als de koraalriffen van de bodem', zegt ze. 'Het is een zeer complex ecosysteem dat barst van het leven.' Deze passie en het vermogen om het onzichtbare zichtbaar te maken, leverden haar vorig jaar de Spinozapremie op, als jongste wetenschapper ooit. Dit jaar heeft haar werk geleid tot een nominatie voor de titel Greenfluencer 2024.
Ondergronds handelsnetwerk
Het onderzoek van Kiers richt zich op de interacties tussen planten en mycorrhizale schimmels: microscopisch kleine organismen die een cruciale rol spelen in het ondergrondse ecosysteem. Deze schimmels vormen een uitgestrekt netwerk dat voedingsstoffen zoals fosfor en stikstof uit de bodem haalt. Planten wisselen deze voedingsstoffen uit tegen koolstof, die ze via fotosynthese opvangen uit de atmosfeer. 'Je kunt het vergelijken met een handelspartnerschap', vertelt Kiers. 'De planten voeren koolstof aan de schimmels, en in ruil daarvoor voorzien de schimmels hen van essentiële voedingsstoffen.'
|
|
'Met onze microscopische technieken kunnen we nu kijken naar de stromen van voedingsstoffen binnen die netwerken'
| |
|
Hoewel wetenschappers al decennialang weten dat schimmels deel uitmaken van ondergrondse ecosystemen, heeft het werk van Kiers belangrijke nieuwe inzichten opgeleverd. 'Omdat schimmels zelfs de wortelcel binnendringen, dacht men vroeger dat het ziekteverwekkers waren', vertelt ze. 'Maar steeds meer onderzoek toonde aan dat schimmels ongelooflijke dingen doen voor planten: ze voorzien ze van voedingsstoffen, beschermen ze tegen stress en zware metalen, en beïnvloeden zelfs de plantchemie.' Dankzij geavanceerde technieken kunnen deze netwerken nu zeer gedetailleerd in kaart worden gebracht. 'Met onze microscopische technieken kunnen we nu kijken naar de stromen van voedingsstoffen binnen die netwerken.'
Ondergrondse schimmels en bodemgezondheid
De bijdrage van Kiers' onderzoek levert belangrijke inzichten op voor alle sectoren die te maken hebben met de bodem, zoals kwekerijen en landbouw. Schimmels kunnen helpen de bodemgezondheid te verbeteren en de afhankelijkheid van kunstmest te verminderen. Tot 80 procent van het fosfor en 20 procent van het stikstof dat planten opnemen, wordt geleverd door deze schimmels. 'Ze maken gewassen voedzamer en voorkomen dat voedingsstoffen uitspoelen naar waterwegen', legt Kiers uit.
Daarnaast dragen schimmels bij aan het opslaan van koolstof in de bodem. 'Ze fungeren als een soort spons die CO2 vasthoudt', zegt Kiers. 'Door de koolstof diep in de grond op te slaan, helpen ze de opwarming van de aarde tegen te gaan.'
Verrassingen onder de grond
Wat Kiers het meest verraste, was hoe geavanceerd de handelsstrategieën van schimmelnetwerken zijn. 'Ze verplaatsen voedingsstoffen door hun netwerken op slimme manieren om meer koolstof van planten te verkrijgen. Het is verbluffend dat ze dit zonder brein of cognitie doen, alsof ze kunnen rekenen zonder een centraal zenuwstelsel zoals wij dat kennen.' Samen met het Nederlandse biofysisch instituut, AMOLF, probeert Kiers te begrijpen hoe schimmels deze berekeningen daadwerkelijk maken. 'Hoe is het mogelijk dat ze in staat zijn om middelen op een zeer strategische manier te verplaatsen? We stellen echt de vraag: hoe is het om jou te zijn? Hoe neem jij de wereld waar? Dat is waar we op dit moment aan werken.'
|
|
'Hoe is het mogelijk dat schimmels in staat zijn om middelen op een zeer strategische manier te verplaatsen?'
| |
|
Het belang van SPUN
Om de verborgen wereld van schimmels beter te begrijpen, richtte Kiers in 2021 samen met collega's de Society for the Protection of Underground Networks (SPUN) op. Deze organisatie werkt aan een wereldwijde kaart van schimmelnetwerken. 'We weten nog niet waar de hotspots van deze schimmels zijn, de plekken met de grootste biodiversiteit, of waar de zeldzaamste netwerken zich bevinden', legt Kiers uit. 'Dit zijn vaak soorten die uniek zijn voor specifieke ecosystemen.' Ook het functioneren van deze netwerken vraagt om verder onderzoek. 'Sommige schimmels excelleren in het opnemen van water, bijvoorbeeld in woestijnen waar ze planten helpen overleven tijdens extreme droogte. Andere zijn goed aangepast aan zoute bodems', vertelt ze. 'Als we begrijpen waar deze netwerken zich bevinden en hoe ze werken, kunnen we ze ook beter beschermen.'
SPUN speelt een cruciale rol in het vergroten van het bewustzijn over het belang van schimmels voor klimaat- en natuurbehoud. Tijdens de laatste biodiversiteitsconferentie van de Verenigde Naties in oktober 2024 (COP16) werd voor het eerst een verklaring gepresenteerd met een pleidooi om schimmels dezelfde beschermingsstatus te geven als planten en dieren. 'Het is een enorme stap vooruit', zegt Kiers. 'Mensen realiseren zich steeds meer hoe belangrijk het behoud van deze netwerken is. Zonder die netwerken zullen onze ecosystemen instorten.'
|
|
Tijdens de laatste klimaattop werd een verklaring gepresenteerd met een pleidooi om schimmels dezelfde beschermingsstatus te geven als planten en dieren
| |
|
Daad van verzet
Het pad dat Kiers heeft gekozen, is niet altijd makkelijk, erkent ze. Zeker in de wetenschap kan het lastig zijn om als vrouw je plaats te vinden. 'Het wordt beter, maar het is nog steeds een uitdaging, vooral als veldbioloog', vertelt ze. Toen ze moeder werd, besloot ze haar kinderen mee te nemen op expedities naar afgelegen plaatsen zoals Borneo, Fiji en Ghana, waar de omstandigheden soms zwaar waren. 'Het is eigenlijk een daad van verzet om te zeggen: ik ben moeder én wetenschapper. Ik denk dat meer vrouwen het idee kunnen omarmen dat je beide kunt zijn. En ja, het is rommelig en soms werkt het niet, maar het kan wel.'
Wat Kiers vooral drijft, is haar passie om haar kennis over wat zich onder onze voeten bevindt over te dragen op anderen. 'Ik wil dat mensen de schoonheid en het belang ervan zien. Statistisch is aangetoond dat 59 procent van alle soorten onder de grond leeft. Ik hoop dat mensen dat gaan beseffen en nieuwsgierig worden naar wat er gebeurt in onze tuinen en op onze landbouwgrond.'
Wie gaat er met de titel vandoor?
Vanaf 7 januari zijn de live stembussen geopend in hal 4 stand 421 op De Groene Sector Vakbeurs en online via www.nwst-greenfluencer.nl. Stemmen op al deze groene invloedrijke personen kan tot 7 februari 2025. De uitreiking volgt vrijdag 14 februari rond 13:00 op een centrale locatie ergens middenin het land.
|
| LOGIN met je e-mailadres om te reageren. |
|
|
| Er zijn nog geen reacties. |
Tip de redactie
|
