Groen besluit: hoe een stadsplataan een tweede kans kreeg

ARTIKEL MARKT & ACTUEEL

Fleur Dil, donderdag 16 januari 2025

168 sec

'Een monumentale boom als deze omzagen is echt kapitaalvernietiging'

Toen acht jaar geleden een 80 jaar oude plataan in Alphen aan den Rijn dreigde te worden verdrongen door een bouwproject, sloegen de gemeente en experts de handen ineen. Het resultaat was een bijzondere en succesvolle verplanting, waarbij techniek, veiligheid en maatschappelijke betrokkenheid samenkwamen. 'Als bewoners jarenlang zo dicht bij zo`n monumentale boom hebben gewoond, moeten ze er ook iets over te zeggen hebben', vindt Niek van 't Wout, beleidsmedewerker groen bij de gemeente Alphen aan den Rijn.

De locatie naast het stadhuis maakte de verplaatsing van deze 180 ton wegende plataan extra complex.

De aanleiding voor de verplanting was de bouw van een appartementencomplex, waardoor de plataan in de weg kwam te staan. Als beleidsmedewerker groen had Niek van 't Wout de taak om een oplossing te vinden. 'Deze plataan was een beschermwaardige boom, dus hij kreeg al de hoogste prioriteit', vertelt hij. 'Dan kom je voor de keuze: ga je de boom verplanten, of omzagen en compenseren?' Bij het nemen van dit besluit werd de buurt actief betrokken. 'Ik vond het belangrijk dat bewoners een stem hadden in het proces', aldus Van 't Wout.

Veiligheid boven alles

De uitvoering van het verplantingsproject kwam in handen van de Nationale Bomenbank. Dirk Doornenbal, algemeen directeur van het bedrijf, licht toe: 'Deze plataan woog 180 ton en had een kluit van 7 bij 7 meter. De locatie, vlak naast het stadhuis, maakte de operatie extra complex.' Een half jaar eerder was in dezelfde stad een ernstig kraanincident geweest, dat wereldwijd het nieuws had gehaald. Dit zette veiligheid nog scherper op de agenda. 'We hebben speciale maatregelen genomen', vervolgt Doornenbal. 'Het stadhuis werd tijdelijk ontruimd, bewoners van enkele omliggende huizen werden geëvacueerd en het terrein werd afgezet. De raadsvergadering werd tijdelijk stilgelegd en alle leden kwamen naar buiten om naar de verplanting te kijken.'

'De raadsvergadering werd tijdelijk stilgelegd en alle leden kwamen naar buiten om naar de verplanting te kijken'

De plataan werd uiteindelijk met een geavanceerde hijsconstructie verplaatst. 'Het vergde precisiewerk. Vanwege het gebrek aan ruimte bleek het slepen van de boom helaas geen optie, dus moesten we hem optillen', legt Doornenbal uit. 'Uiteindelijk hebben we met onderheien de boom in een constructie van twee grote balken gehesen, waarvoor een telescoopkraan opgesteld moest worden. Deze operatie is gelukkig vlekkeloos verlopen.'

'Met onderheien hebben we de boom in een constructie van twee grote balken gehesen, waarvoor een telescoopkraan opgesteld moest worden'

Dirk Doornenbal, algemeen directeur van de Nationale Bomenbank

De weg naar herstel

Na de spectaculaire verplanting begon een cruciale periode, waarin alles uit de kast werd getrokken om de boom van de juiste nazorg te voorzien. 'Je moet er alles aan doen om die boom zo snel mogelijk weer in balans te krijgen', zegt Doornenbal. 'We moesten een deel van de boomkroon en de wortels snoeien voor de verplanting. Om de gevolgen van de verplanting te minimaliseren, hebben we een uitgebreid watergeefsysteem aangelegd, de groeiplaats verbeterd en een mulchlaag aangebracht om verdamping tegen te gaan en het bodemleven te stimuleren.' Van 't Wout vult aan: 'De eerste paar jaar vroegen buurtbewoners mij waarom de boom minder blad kreeg, maar dat is een normaal proces. Hij was tenslotte ook een deel van zijn wortels kwijt. Dankzij de goede grond en de zorg van de Nationale Bomenbank herstelde hij prachtig.'

Een nieuwe plek, een nieuw begin

De plataan heeft inmiddels een prominente plek gekregen naast het stadhuis. Hij wordt omringd door een groenstrook met vaste planten en verschillende grassoorten, om de wortels ruimte te geven en het geheel visueel aantrekkelijk te maken. 'Een boom als deze fungeert ook als een soort vliegwiel voor nog meer vergroening', zegt Van 't Wout. 'Het is een groene locomotief die iets in beweging brengt. Zeker oude bomen spreken tot de verbeelding en dat jaagt die vergroeningsopgave nog meer aan.' Inmiddels wordt de boom niet meer actief verzorgd. 'Na vijf jaar intensieve nazorg kan hij zichzelf goed redden', aldus Doornenbal. 'Hij staat stevig, groeit goed en de buurt geniet er dagelijks van. Missie geslaagd.'

'Een volwassen boom levert enorme ecosysteemdiensten. Een kleine boom van de kwekerij heeft jaren nodig om dat niveau te bereiken'

Bomenbeleid als basis

De succesvolle verplanting past binnen het bredere bomenbeleid van de gemeente Alphen aan den Rijn. Van 't Wout vertelt: 'We streven naar behoud van zoveel mogelijk bestaand groen. Verplanten is een belangrijk onderdeel van dat beleid. Het is niet altijd mogelijk, maar als het kan, biedt het een duurzame oplossing.' Volgens Doornenbal is deze visie cruciaal. 'Het omzagen van een grote boom is echt kapitaalvernietiging. Een volwassen boom levert enorme ecosysteemdiensten, zoals CO₂-opslag, verbeterde luchtkwaliteit en verkoeling. Een kleine boom van de kwekerij heeft nog jaren nodig om dat niveau te bereiken. Bovendien draagt een volwassen boom enorm bij aan de beleving van de omgeving. Dat is minstens zo belangrijk.'

'De plataan staat stevig, groeit goed en de buurt geniet er dagelijks van. Missie geslaagd.'

Niek in `t Wout, met rechts Marc Meijer, directeur [LINK GIP 16559]Norminstituut Bomen[/LINK]

Volgens Van 't Wout is het van groot belang dat steden zich actief inzetten voor het behoud van oude bomen. 'Als vakman is het je taak om alles in het werk te stellen om zulke bomen te behouden', zegt hij. Kennis speelt hierbij een cruciale rol. 'Je moet de ecologische en historische waarde van zo'n boom kunnen onderbouwen, zodat je het waarom van je keuze duidelijk kunt uitleggen. Als we die waarde begrijpen, kunnen we ook overtuigend pleiten voor het behoud van deze bomen.'

Gemeente Alphen aan den R... Nationale Bomenbank bv

LOGIN   met je e-mailadres om te reageren.

REACTIES

Tinka Chabot eigenaar | s-kwadraat snoei-advies Arnhem donderdag 16 januari 2025 Zo, dat mag wat kosten en dan nog wel een plataan. Dat zijn zeer snelgroeiende bomen die al snel een volwassen indruk maken. Voor hetzelfde geld had je 1000 bomen kunnen planten als het niet meer is. Daarnaast zijn platanen exoten die niet zoveel bijdragen aan de biodiversiteit en waar mensen allergisch kunnen zijn voor de haartjes van de nieuwe bladeren en scheuten. Ik vind het geldverspilling en opteer juist voor een zorgvuldigere aanplant, waarbij de kluit meer ruimte krijgt voor een goede ontwikkeling, zowel ondergronds als bovengronds. Niet alles wat mogelijk is, hoeft uitgevoerd te worden, toch? Helemaal niet van dit soort geldverslindende projecten die beter en duurzamer besteed kunnen worden.

Huib Sneep boomexpert | Greenwavesystems.nl donderdag 16 januari 2025 Reactie naar Tinka. Grappig dat je deze reactie plaatst. Toen ik in 1995 de grote Paardenkastanje op het Malieveld, Den Haag ging verplanten gaf een groenopzichter dezelfde reactie. Toen ik hem vroeg waar in Den Haag goede groeiplaatsen waren om 1000 bomen te planten bleef het stil. Sinds 8 nov 2024 is meer bekend over de bijdrage van platanen aan de biodiversiteit: op de stam van vele platanen langs de Brabantse Wal te Bergen op Zoom zijn tientallen soorten insecten ( waaronder alleen al 38 soorten wantsen) aangetroffen gedurende een driejarig onderzoek van de KNNV. Uit diverse onderzoeken is inmiddels bekend dat het meer dan 50 jaar duurt voordat de jonge bomen dezelfde ecosysteemdiensten leveren als exemplaren van deze grootte. Je bent van harte welkom op een lezing over groeiplaatsen en het belang voor de ontwikkeling van bomen ervan, die ik op 28 januari geef bij Yuverta te Houten. Toegang vrij en georganiseerd door de Groenstudieclub Midden Nederland. Ik denk dat je daar een goede bijdrage kan leveren aan een leerzame avond. Deze uitnodiging geldt voor iedereen die dit commentaar leest. Vrije inloop en je hoef je niet op te geven.

Tinka Chabot eigenaar | s-kwadraat snoei-advies Arnhem maandag 20 januari 2025 Beste Huib, Mag ik vragen wat dit geintje gekost heeft? Dat van die wantsen ben ik van op de hoogte, maar wat ik me afvraag is wat voor wantsen het zijn: algemene soorten die ook onder basten van andere bomen gaan zitten of specifieke soorten voor de plataan. Als dat laatste het geval is, moet je je afvragen of ze wel gewenst zijn, want de plataan is een exoot. Er moet overal ontzettend bezuinigd worden op groenonderhoud, maar er blijkt wel geld te zijn om dit soort operaties uit te voeren. Niet alles wat kan is zinvol en als ik zie hoe de verhouding kluit-kroon is, snap ik dat het best een tijdje duurt voordat ie herstelt is. Hij staat zelfs jaren stil in groei en waarschijnlijk had een jonge, gezonde plataan hem dan al ingehaald, want als iets een snelle groeier is, dan is het de plataan wel. Het is jouw vak en je wilt er geld mee verdienen, maar waar blijft het verstandige advies om kosten en milieu-impact te verkleinen? Het gaat er ook niet om of er plek is voor 1000 bomen, maar wel dat in plaats van deze werkzaamheden er wellicht 1000 bomen vervangen hadden kunnen worden die gevaarlijk zijn of de jaren zat. Gewoon verstandige keuzes maken, dus.

download artikel

Tip de redactie