Groen-blauwe weelde in historisch stadshart Groningen

ARTIKEL TUIN- EN PARKTECHNIEK BODEM & BODEMBIOLOGIE

Hanneke Tax, woensdag 17 juli 2024

240 sec

Bomendak met slim waterplan op de Grote Markt, onder toeziend oog van de Martinitoren

De Grote Markt in Groningen ontleende zijn gezelligheid altijd aan winkels, horeca en bezoekers. Maar niet aan bomen of groen, want dat was er met slechts twee kwijnende platanen nauwelijks. Met advies van onder andere New Urban Standard richtte de stad Groningen er een groene oase in, met een schaduwrijk Bomendak, diverse boomsoorten en een slim watersysteem. Na duizend jaar zonder bomen staan er eindelijk bomen op de Grote markt. Gezellig en veel minder heet. Senior advisor Erwin van Herwijnen van New Urban Standard vertelt over de ins en outs van het project.

Eindelijk bomen aan de voet van de Martinitoren

'De Grote Markt in Groningen is een project waar we met verschillende disciplines aan hebben gewerkt', vertelt Van Herwijnen. 'Ontwerpers en verkeerskundige hebben het masterplan ontwikkeld, waarna de deskundige van de gemeente, vooral Stedelijk Water en boomadviseurs samen met de ondergrondse infrastructuur en civiel het technisch ontwerp verder hebben uitgewerkt. New Urban Standard heeft vanaf het begin als externe adviseur meegedacht met de groeiplaatsen en de waterhuishouding die met behulp van Permavoid Technologie wordt ingericht.'

Erwin van Herwijnen

Verharding

Vanaf de Martinitoren kijk je naar het stadhuis van Groningen met daarachter het pittoreske Goudkantoortje. Voor dat stadskantoor ligt de markt waar altijd een windroos lag als mozaïek in de verharding. Van Herwijnen: 'Dat was om niet te vergeten dat je nu in het hart van een Hanzestad bent., ontstaan uit een Drentse brink uit de negende eeuw. Een plek waar handel wordt gedreven en waar mensen bij elkaar komen. Eerst op de 'breede Merckt' maar de laatste eeuwen wordt deze plek de Grote Markt genoemd.'

'Maar helaas', vervolgt hij, 'was er alleen verharding te zien en geen groen, wat wel te vinden is op de verderop gelegen vismarkt en het A-Kerkhof, een project waar New Urban Standard ook in heeft geadviseerd samen met Helder groen Advies. Behalve dan de twee dappere platanen aan de rand van de Grote Markt. Het resultaat is dat het op een zomerse dag vooral warm was, of beter gezegd: heet. Bovendien ontkomt ook deze stad natuurlijk niet aan de veranderingen van het klimaat met periodes van extreme buien en lange periodes van droogte.' Dat deed het stadscentrum geen goed: 'De historische Grote markt, het bruisende middelpunt van de stad was hiermee niet de gezelligste plek van Groningen. En dat niet alleen: in natte periodes was de afdeling Water druk met water afvoeren, waarna de afdeling Groen het water in de zomerhitte weer terug naar het centrum moest rijden om het resterende groen te voorzien van water.'

'Je kunt beter het water opvangen daar waar het valt, om het te gebruiken wanneer het nodig is. Maar dan wel op een slimme manier'

Aanleg van het Permavoid Capillair Irrigatie Systeem

Geen afvoerputje

Het bomenproject gaf de kans om het watervraagstuk anders op te lossen: waarom water afvoeren als het regent en later weer terugbrengen naar de Grote Markt? 'Dat moest slimmer kunnen', zegt Van Herwijnen. 'Je kunt beter het water opvangen daar waar het valt, om het te gebruiken wanneer het nodig is. Maar dan wel op een slimme manier. De groeiplaats moet niet zomaar als 'afvoerputje' worden gebruikt, met het risico dat de bodem dichtslaat en de balans tussen water en zuurstof wordt verstoord.'

Nadat New Urban Standard in samenspraak met de gemeente het masterplan en technisch ontwerp ontwikkelde, is het project verder door Arcadis uitgewerkt zodat aannemer Avitec uit Nieuw-Buinen het totale project kon realiseren. Voor het watermanagement en het irrigeren van de bomen gekozen voor een passief irrigatiesysteem waarmee water onder de groeiplaats wordt opgevangen.

Vier groeiplaatsen op en rond de Grote Markt

Van Herwijnen legt uit dat de groeiplaatsen van de bomen de basis zijn voor de waterhuishouding waardoor het plan van de riolering aangepast kon worden. 'De groeiplaatsen zijn op vier locaties aangelegd. Aan de zuidkant van de Grote Markt staat een plataan. Op het Waagplein is een linde aangeplant, een Tilia americana 'Moltkei'. Dat lijkt gewaagd op een horecapleintje, maar dat valt mee want deze linde heeft geen last van honingdauw. Aan de noordzijde zijn vijf platanen aangeplant in de winkelstraat in een variatie van laan- en meerstammige bomen. De eyecatcher van het project zijn de bomen aan de oostzijde van de Grote Markt waar 28 bomen, een combinatie van Styphnolobium japonicum en Gleditsia triacanthos 'Inermis', een bladerdek gaan vormen. Dit wordt nu al het Bomendak genoemd.
Alle bomen zijn geleverd door Boomkwekerij Van den Berk en geplant en verzorgd door Stedelijk Groen. De aangeplante bomen krijgen allemaal de kans om tachtig jaar of ouder te worden en vormen een belangrijke schakel in de waterhuishouding van het plein, met uitzondering van de bestaande bomen.'

Tienduizend vierkante meter

Het watersysteem is het minst zichtbaar, maar een cruciaal onderdeel van het project. Van Herwijnen: 'Voor het watersysteem zijn de nieuwe groeiplaatsen ondergronds met elkaar verbonden. Er is gebruik gemaakt van het Permavoid Capillair Irrigatie Systeem 300 dat in beginsel wordt gevoed vanaf het dak van het stadhuis. De waterbalans van de bomen laat echter zien dat dit oppervlak niet genoeg water zal opleveren om de bomen op eindbeeld te voeden met water. Daarom is ook het dak van het gebouw van studentencorps Vindicat aan de Grote Markt erbij betrokken. Daarnaast is ook de verharding aan de noordkant van het plein en een gedeelte van de Oude Ebbingestraat, die op de markt uit komt, bij het systeem betrokken.'
Hij rekent voor dat bij elkaar opgeteld 3110 vierkante meter aan dakoppervlak afgekoppeld en 6619 vierkante meter aan straatoppervlak, in totaal 9.729 vierkante meter. 'Dit oppervlak voedt de groeiplaats die 500.000 liter water kan bergen, wat weer gebruikt kan worden om de bomen te irrigeren. De berging wordt gerealiseerd met het Permavoid Capillair Irrigatie Systeem, samen met de leeflaag waar water in opgeslagen wordt. Daarnaast is het mogelijk om 175 kuub hooswater tijdelijk te bergen en daar bovenop is er een tijdelijk buffer in het bomenzand' maar deze berging wordt meestal niet meegenomen in de waterbalans van de groeiplaatsen.

Een venijnig addertje onder het gras kan tevoorschijn komen bij een teveel aan water. Een onderwerp dat je volgens Van Herwijnen niet moet verwaarlozen: 'Water mag namelijk niet te lang blijven staan in het organisch materiaal. Daarom kent elk van de vier groeiplaatsen een niveau waarop het water overstort in een verzamelput. Vanuit die put gaat het water naar de volgende groeiplaats en zo kunnen de bomen er optimaal van profiteren. Het eindstation van al dat water is het Bomendak. Zodra de berging van het Bomendak gevuld is, wordt het afgevoerd naar de grachten. Afgezien van het first flush water gaat er geen water naar het riool. Het zou immers jammer zijn om het rioolsysteem in de stad te belasten met schoon hemelwater, terwijl op een later moment weer een watertekort zou ontstaan.'

Om te voorkomen dat water met strooizout wordt gebruikt om bomen te irrigeren wordt het strooizout door first flush-techniek gefilterd. Arcadis heeft deze techniek verfijnd waardoor het mogelijk blijft om vooral schoon water in de groeiplaatsen te bergen.

Bomendak in wording

Windroos

Van Herwijnen besluit:'We moeten ook de geschiedenis niet vergeten. Daarom heeft de windroos in het project ook een plek gekregen. Rots Maatwerk heeft dit handelssymbool teruggebracht in de vorm van een zitbank, die in de schaduw van het bladerdek van het Bomendak komt te staan. Om niet vergeten te dat we nog steeds in een Hanzestad zijn.'

LOGIN   met je e-mailadres om te reageren.

REACTIES

Er zijn nog geen reacties.

download artikel

Tip de redactie