De BEA: toevoeging waardoor bomen gespaard kunnen worden

ARTIKEL

Sjoerd Rispens, dinsdag 23 juni 2020

310 sec

Jan Bouke Sijtsma en Bernard Flier vertellen over boomeffectanalyse

Bouwwerkzaamheden worden elke dag uitgevoerd, zelfs tijdens de coronacrisis. Bestaande bomen kunnen door die werkzaamheden nog weleens in de problemen komen. Door verwonding, bodemverdichting of het tijdelijk verlagen van het grondwaterpeil kan de conditie van bomen verslechteren of ze worden instabiel, waardoor ze niet gehandhaafd kunnen worden, terwijl dit misschien wel de bedoeling was. Een boomeffectanalyse (BEA) kan uitkomst bieden. Maar heeft zo'n analyse ook echt toegevoegde waarde? De redactie van Boomzorg legt deze vraag voor aan enkele adviesbureaus.

Onderzoek

Boom KCB uit het Friese Nijeberkoop is een ingenieursbureau dat regelmatig BEA's maakt. 'Als wij voor een opdrachtgever een BEA moeten maken, krijgen we van tevoren de benodigde stukken aangeleverd', zegt Jan-Bouke Sijtsma. 'Vervolgens gaan wij dan op locatie onderzoek doen en kijken we waar de mogelijke pijnpunten en verbeterpunten zitten. Na uitwerking van de verzamelde gegevens rolt daar een analyse uit. Er zijn richtlijnen waar we ons bij zo'n analyse aan moeten houden.'

Gemeentelijk beleid

Boom KCB maakt al jaren dergelijke analyses. 'Ik doe dat zelf zeker sinds 2010 met enige regelmaat', zegt Sijtsma. 'In het begin aan de hand van het format van de Bomenstichting. Vorig jaar hebben CROW en de Bomenstichting een nieuwe richtlijn gemaakt. Uit deze richtlijn gebruiken we de relevante onderdelen en die vullen we waar nodig aan', zegt Sijtsma. 'We doen dit niet dagelijks, maar wel met enige regelmaat. Gemeenten eisen vaak ook dat er eerst een analyse wordt uitgevoerd; dat is opgenomen in het gemeentelijk beleid. Als ik om mee heen kijk, zie ik dat er veel analyses gemaakt worden.'

Als ik om mee heen kijk, zie ik dat er veel analyses gemaakt worden

Jan Bouke Sijtsma

Toegevoegde waarde

'Het is bij een BEA belangrijk dat er zo vroeg mogelijk, liefst in de ontwerpfase, een boomtechnisch adviseur betrokken wordt bij het project. Dan is er aan de voorkant veel winst voor bomen te halen', zegt Sijtsma. 'Als een project al in gang is gezet en de analyse wordt dan pas uitgevoerd, wordt het lastiger om dingen aan te passen.'
Heeft een BEA toegevoegde waarde? 'Ja, dankzij BEA's zijn veel bomen gespaard gebleven', zegt Sijtsma. 'In sommige gevallen kun je je wel afvragen of een complete BEA zinvol is. Bijvoorbeeld bij onderhoud aan kabels en leidingen. Alternatieven zijn dan vaak niet mogelijk. In deze gevallen kan ervoor gekozen worden om de planvorming te beperken tot een boombeschermingsplan (BBP), waarin de benodigde boombeschermende maatregelen beschreven staan om de bomen te behouden. Maar over het algemeen is de BEA absoluut van toegevoegde waarde', verzekert Sijtsma.

In een la

Staat de prijs van een BEA ook in verhouding tot het resultaat? 'Dit hangt af van de uitvoering en het toezicht hierop', zegt Sijtsma. 'Als de BEA na vergunningverlening in een la verdwijnt, gaat het wel eens mis. Als er wel gewerkt wordt op basis van de advisering van de BEA, zodat er bomen gespaard blijven, zijn de kosten van een BEA snel terugverdiend.'

Aanpassingen

Bij een project kunnen altijd onvoorziene omstandigheden optreden, ook met een goede BEA. Komen er nog vaak problemen naar voren nadat de BEA is uitgevoerd? 'Ja, dat kan', zegt Sijtsma. 'Tijdens de uitvoering worden de plannen nogal eens gewijzigd. Van belang is dat deze aanpassingen dan weer getoetst worden door een bomendeskundige. Dan kan er een aanvulling op de BEA of BBP gemaakt worden. Regelmatig overleg met een bomendeskundige tijdens de uitvoer is heel belangrijk.
Je kunt nu eenmaal niet altijd alles weten. Zoals in zoveel sectoren, gaat er weleens wat mis en heb je een foutenmarge. Het gebeurt, maar zeker niet met regelmaat.'

Zoals in zoveel sectoren, gaat er weleens wat mis en heb je een foutenmarge

Dynamisch

'Wij werken dagelijks met BEA's', vertelt eigenaar Bernard Flier van boomtechnisch onderzoeks- en adviesbureau Tree-O-Logic uit Harskamp. 'Wij werken constant met zo'n 1,5 fte hieraan. Als sinds de oprichting van het bedrijf zijn we bezig met BEA's, dat is nu zo'n 12,5 jaar. Ik werk er zelf nu niet meer aan mee, maar hiervoor heb ik het wel gedaan. Iedere analyse is anders. Bij elke BEA zit een andere context en meer of minder complexiteit. Dat maakt het dynamisch en uitdagend. Ik vond het altijd heel leuk om ermee bezig te zijn, maar dat geldt ook voor mijn huidige taak.

Boombehoud

Flier onderstreept de voordelen die een BEA heeft en noemt daarnaast ook nog andere positieve punten. ‘Een analyse kan ook duurzame effecten hebben’, legt hij uit. ‘We zijn in Nederland steeds meer bezig om de circulaire economie vorm te geven. Daar kan je de BEA ook bij betrekken. In plaats van dat je een boom verwijdert kun je ook onderzoeken of de boom verplant kan worden. Dan komt er ook een stukje boombehoud bij kijken.’ Belangrijk daarbij is dat je in een heel vroeg stadium betrokken wordt bij de projectontwikkeling, zodat je binnen je eigen netwerk en het netwerk van de opdrachtgever kunt kijken of er vraag is.

Geen hype

‘Ik vind de boom effect analyse absoluut van toegevoegde waarde’, zegt Flier. ‘De analyse geeft antwoord op een hele belangrijke vraag: Kunnen de bestaande bomen, in het perspectief van de voorgenomen ontwikkelingen, in hun huidige verschijningsvorm en op deze standplaats, duurzaam behouden blijven? Je adviseert de ontwikkelaar o.a. ook over handhaving en geeft advies over het mogelijk toepassen van klimaatadaptvieve bomen of een innovatieve en duurzame groeiplaatsinrichting. De analyse geeft inzicht in de effecten van de ontwikkeling op het duurzaam behoud van de bomen. De BEA bestaat al heel lang en wordt veel toegepast. Ik heb echter nooit het idee gehad dat het een hype was’, antwoord Flier desgevraagd. ‘ ‘Een hype, duurt een bepaalde periode Dat is bij de BEA niet het geval.’

Niet moeilijk doen

De prijs van een BEA staat ‘procentueel gezien zeker in verhouding tot wat je er voor terugkrijgt’, volgens de eigenaar. ‘Bij een groter project zijn de kosten uiteraard hoger, maar als je dat afzet tegen de totale ontwikkelingskosten dan is dat echt bijna niks. Helemaal als de bomen duurzaam behouden kunnen blijven, want dat levert ook de nodige baten op. Het mooie is dat we dat nu als toevoeging op de BEA inzichtelijk kunnen maken in harde euro’s.’

Ad hoc

‘Het is wel heel belangrijk dat je altijd zo vroeg mogelijk bij een project betrokken wordt’, herhaalt Flier de woorden van Sijtsma. ‘Dan heb je namelijk nog de mogelijkheid om aan verschillende scenario’s te werken en voor een goede voorbereiding. Tevens kan het toezicht dan goed vormgegeven worden. Ik maak het nog wel eens mee dat een analyse ad hoc wordt gemaakt, zo van: dat doen we er ook nog snel even bij. Als je daar niet goed op let kan de BEA en tegelijkertijd ook het project snel een eigen leven gaan leiden. Dan is de kans ook groot dat een project stil komt te liggen omdat het werk toch niet uitgevoerd kan worden. Het ligt nu ook vaker vast in gemeentelijk beleid dat er een BEA moet zijn. Gemeenten zijn daar ook bewuster mee bezig dan vroeger, merk ik. Maar alsnog zie ik het regelmatig gebeuren dat projectontwikkelaars bij de uitvoering het gemeentelijk beleid tegenkomen. Dan staan ze al klaar om te beginnen zonder BEA, maar dan zou deze er al moeten liggen.’ Dat levert dan onnodige vertraging op. Al zie ik ook positieve initiatieven bij projectontwikkelaars, zoals het natuurinclusief bouwen’.

Bernhard Flier

Gezond verstand

‘Onvoorziene problemen kunnen er ontstaan’, geeft Flier toe. ‘Dat zie je bijvoorbeeld bij het onderzoek naar de wortelsamenstelling. Dat wordt altijd steekproefsgewijs uitgevoerd. Je bekijkt de dikte en intensiteit van de beworteling van een aantal bomen en daar kan je een conclusie uit trekken. Maar het kan altijd gebeuren dat je een individuele boom tegenkomt die bijvoorbeeld veel dikkere wortels heeft dan de rest. Daar moet je dan ter plekke een oplossing voor verzinnen. Gaan we die netjes afzagen ? Of moet deze intact blijven? Goed toezicht is daarom essentieel. Als je een aantal bomen onderzoekt en je komt meerdere verschillen tegen, dan kan je in principe wel bedenken dat er nog meer verschillen kunnen zijn. Dus het succes hangt ook af van een goed veldonderzoek. Dat geldt voor heel veel onderzoeken , ook voor een BEA.’

Het succes hangt dus af van een goede voorbereiding

Meer smaken

Flier heeft de BEA door de jaren heen zien veranderen, maar geeft aan dat het doel altijd hetzelfde is gebleven. ‘Vroeger was een BEA niet veel meer dan een onderzoeksvraag, waarbij de uitwerking heel verschillend was. Toen kwam het Handboek voor Bomen. Daarbij wordt aangegeven aan welke richtlijnen en eisen een BEA moet voldoen. Parallel daaraan is er nu de leidraad van de Bomenstichting en CROW. Dus je kunt een BEA nu via twee smaken uitvoeren. In mijn ervaring wordt het Handboek voor Bomen meer gebruikt, echter kunnen wij met beide uit de voeten.’
‘Je moet bij de rapportage wel oppassen dat je die goed leesbaar houdt’, zegt Flier. ‘Er zijn partijen betrokken die niet altijd de benodigde kennis hebben om bepaalde termen te begrijpen, omdat ze niet in ons wereldje zitten, zogezegd. Maak die BEA qua terminologie niet te ingewikkeld. Er zou bijvoorbeeld een beknopte samenvatting bij kunnen, dat is gebruikelijk bij onderzoeksrapportages. Anders ben ik bang dat mensen sneller afhaken. Het is uiteraard altijd het makkelijkste als iedereen dezelfde taal spreekt, maar houd het leesbaar, zodat iedereen begrijpt wat er staat.’

REACTIES

Er zijn nog geen reacties.

download artikel

Tip de redactie