‘Mocht het volgend jaar nóg drukker worden, dan voorzie ik problemen’

ARTIKEL

Willemijn van Iersel, woensdag 17 oktober 2018

202 sec

Wordt 2019 een ‘topjaar’ voor de eikenprocessierups?

Berichten over de eikenprocessierups (hierna: EPR) waren er dit jaar talloos. Aannemers en overheden konden de hoeveelheid nesten dikwijls niet aan; het was ‘dweilen met de kraan open’. Maak uw borst maar nat: het Kenniscentrum Eikenprocessierups meldt op Nature Today dat we er rekening mee moeten houden dat de populatie in 2019 drie keer zo groot wordt als in 2018. Die voorspelling belooft weinig goeds. Wat is de reactie van mensen uit de sector op deze voorspelling?

Eikenprocessievlinder (foto: Henry Kuppen)

Dit najaar zijn er driemaal zo veel eikenprocessievlinders gevangen als in 2017. De feromoonvallen waarmee dat gebeurde, liggen verspreid door Nederland en schetsen een goed beeld van de populatie. Op basis van vangsten, de goede vliegomstandigheden en de beoordeling van de eitjes, kunnen we er volgens het Kenniscentrum van uitgaan dat de populatie in 2019 drie keer zo groot zal zijn.

‘Reële verwachting’

Volgens Erik Punt, directeur van De Eijk Groep, is het een reële verwachting van Nature Today. 'Natuurlijk is het afwachten wat de klimatologische omstandigheden van deze winter zullen zijn. Maar ik denk dat de vooruitzichten wel kloppen. Dit jaar was al extreem druk; het naruimen van nesten hebben we tot half oktober gedaan.' Als de EPR in 2019 terugkomt met meer dan ooit, verwacht Punt dat de problematiek ook zal groeien. 'Als je ziet hoelang we nog nesten hebben moeten naruimen ... Mocht het volgend jaar nóg drukker worden, dan voorzie ik problemen.'

Erik Punt

‘Het jaar 2018 was extreem druk; we hebben nesten geruimd tot half oktober’

Moeite met vinden personeel

De problemen waar Punt het over heeft, hangen samen met de krapte op de arbeidsmarkt. Punt: ‘We hebben steeds meer moeite om personeel te vinden voor de EPR-klussen. Groenwerkers kunnen overal aan de slag. Waarom zouden ze dan “rotklussen” doen zoals het ruimen van EPR-nesten?’ Veelvuldige blootstelling aan de brandharen van de EPR kan uiteindelijk uitmonden in een beroepsziekte: chronische allergie voor EPR-brandharen. De allergie kan zo heftig zijn dat medicatie nodig is; ook is er een kans op anafylactische shock. Een anafylactische shock kan dodelijk zijn wanneer er niet snel en goed behandeld wordt. Punt vervolgt: ‘Precies om deze reden doen boomverzorgers dit werk liever niet. Het ontwikkelen van zo’n heftige allergie voor EPR is natuurlijk niet handig in deze branche.’

Zorgvuldig werken

Om de ‘besmetting’ van groenwerkers met EPR-brandharen tegen te gaan, is een zeer zorgvuldige manier van werken nodig. Punt: ‘Wij hebben ooit, jaren geleden, geprobeerd om een keurmerk in het leven te roepen. Dit is helaas niet van de grond gekomen. Ik zie nog steeds prutswerk voorbijkomen. Als mensen zich niet houden aan het protocol, kunnen ze de omgeving onzichtbaar vervuilen met brandharen, zodat picknickende burgers of collega-groenwerkers tijdens snoeiwerkzaamheden weer besmet worden en klachten krijgen. Wij bij Eijkelboom (een onderdeel van de De Eijk Groep, red.) werken volgens het EPR-protocol 2013, om deze risico’s en kruisbesmetting tegen te gaan.’ Het krantenbericht waarin stond dat een man en vrouw zelf aan de slag gingen met een stofzuiger om een EPR-nest weg te zuigen, is volgens Punt dan ook levensgevaarlijk. ‘Huisstofzuigers bevatten niet de benodigde filters en spuiten op deze manier alle brandharen in het rond.’

‘Ik zie nog steeds prutswerk voorbijkomen’

Mens veroorzaakt plagen

We spraken ook Dennis van Baast, ETT'er en ETW'er bij J. van Esch. Hij geeft aan dat het lastig is om uitspraken te doen over de verwachte plaagdruk door de EPR voor aankomende zomer. Baast: 'Wij doen zelf geen onderzoek naar de EPR, maar de geluiden die ik hoor uit de markt beloven wederom een recordjaar in 2019.' Volgens Baast wordt de EPR-plaag door menselijk handelen versterkt en in stand gehouden. 'Mensen hebben het verlangen om alles onder controle te houden en te bestrijden, maar mede daardoor ontstaan juist plagen. Biodiversiteit wordt tegengegaan en natuurlijke vijanden vallen weg. Maar mocht 2019 weer een recordjaar worden: wij zijn er klaar voor!'

‘Als de geluiden uit de markt kloppen, belooft 2019 een topjaar te worden’

Dweilen met de kraan open

Henry Kuppen, directeur bij Terra Nostra en mede-initiator van het Kenniscentrum Eikenprocessierups, onderschrijft de opvatting van Baast volledig en gaat zelfs nog wat verder. 'Ons hele beheer rondom de EPR-problematiek is veelal gericht op de korte termijn. Spuiten en nesten wegnemen, dat blijft dweilen met de kraan open. We moeten ons meer gaan richten op de lange termijn, duurzame aanpassingen maken om de plaagdruk te verminderen. Stimuleren van natuurlijke vijanden en een extensief bermbeheer zijn de eerste stappen die je kunt zetten. Maar ook kijken naar de dominantie van je monocultuur. We moeten gaan schakelen. Ik zeg niet dat je alle eiken moet kappen, maar laten we eens beginnen om op een andere manier naar de inrichting van ons landschap te kijken.'

Henry Kuppen

Kuppen doet ook onderzoek naar de EPR. Hij nuanceert de stelling dat wanneer er driemaal zoveel vlinders zijn in het najaar, er dus ook driemaal zoveel rupsen zijn in het daaropvolgende jaar. Lokaal kan dat best hier en daar zo zijn, maar het hangt van meer omstandigheden af. Klimatologische omstandigheden kunnen nog een verschil maken, maar niet het weer in de wintermaanden. Volgens Kuppen heeft een strenge winter geen invloed op de ontwikkeling. ‘Na bijna jaarlijkse proeven weten we dat eitjes die lange tijd in de vriezer worden gestopt op min 20 graden Celsius, daarna gewoon uitkomen.’ Weersomstandigheden kunnen wel een verschil maken in het overlevingsvolume van de rupsen vanaf het moment dat ze uit het ei komen. Rupsen zijn kwetsbaar en gevoelig voor de weersomstandigheden van dat moment, maar de eitjes zijn taai genoeg om ons klimaat prima te kunnen doorstaan.’

Op de vraag of 2019 dus wederom een topjaar wordt voor de EPR, antwoordt Kuppen helaas bevestigend. ‘Er zijn sterke indicatoren dat 2019 inderdaad een nóg beter jaar wordt voor de EPR. Deze aanwijzingen zijn de grote hoeveelheid aangetroffen nesten, de grote vangst van vlinders in de feromoonvallen en de hoeveelheid aangetroffen eipakketjes.’ Als het weer vanaf april 2019 gunstig blijft voor de EPR, kunnen we onze borst nat maken voor een nog grote plaagdruk.

‘Een strenge winter heeft geen invloed op de ontwikkeling van de eikenprocessierups’

REACTIES

Er zijn nog geen reacties.

download artikel

Tip de redactie